Eleştiriler ve yanıtlar

Zaman gazetesinin Le Monde’dan sansürleyerek çevirdiği yazıya ilişkin eleştiri çok okundu, değerlendirildi, tartışıldı.


Bu blogda 30 Aralık 2009 tarihinde yayınlanan ‘Zaman’dan Sansürlü Le Monde Çevirisi’ başlıklı yazı bir çok sitede de yayınlandı, sosyal paylaşım siteleriyle, e-mail gruplarında da dolaştı. Bir-iki gazetede de yer buldu. Okurlar yazıya ilişkin görüşlerini e-maillerde yansıttılar. Çoğu olumlu.

Haberin orijinalini kaleme alan Le Monde Muhabiri Guillaume Perrier, önce bir mail gönderdi, ardından da Jamanak gazetesinin 100. yaşgünü panelinde ayaküstü de olsa bir süre görüştük.

Perrier’nin bir düzeltmesi var: ‘Ben Paris’e izine gittiğim bir seferde, Fetullah Gülen Cemaatinin banliyödeki bir okulunu merak ettiğim için gittim araştırdım ve yazdım. Oraya davetli olarak gitmedim’.

Bense yazıda, bilmeden etmeden ‘’Belli ki, Perrier davetli olarak Paris’e gidip kendi çalışma alanının dışında bir röportaj yapmış. Le Monde’un Paris’te herhalde yeterli eğitim muhabiri vardır!‘’ diye yazmışım.

Davetli olarak gitmediğini böylece düzeltmiş olduk, ancak ben yine de Paris’deki bir Türk de olsa okulla ilgili haber ya da röportajın, gazetenin Istanbul muhabiri değil, gazetenin Paris merkezindeki eğitim muhabiri tarafından yapılması gerektiği konusunda israrlıyım.

Perrier anlaşılan biraz alınmış, ‘Beni satılmış gazeteci gibi göstermişsin’, ‘Benim gazetecilik ahlakımı sorgulamışsın’ gibi cümleler sarfetti. Perrier’nin Türkçe’ye ne kadar hakim olduğunu bilmiyorum. Kendisine yapılan çevirilerin kalitesinden de bihaberim. Ama metinde açıkça ‘’Orijinal metin iyi bir gazetecilik çalışması sayılır’’ diye bir ibare olduğuna göre, bu yanlış anlamayı da ortadan kaldırmış olduk.

Perrier bir bilgi daha verdi: Zaman’daki yazı çıktığı gün ya da ertesi gün, Samanyolu televizyonu gelip Perrier’nin görüşlerini almış, o da ‘Türkçe metin benim röportaj metnimi olduğu gibi yansıtmıyor’ demiş. Ama bu açıklama yayınlandı mı yayınlanmadı mı haberi yok.

Perrier, Türk gazetelerinin kendi haberlerini genellikle böyle çevirdiğini söyleyip ‘İşine gelen yerleri alıyorlar’ dedi. ‘Çok ters anlamlar çıktığında da düzelttirmeye çalışıyorum’ diye ekledi. Bu son örnekte Perrier, kendi orijinal yazısının nasıl ters yüz edildiğinin pek farkında değil galiba. Le Monde’un ve kendisinin adı, reklam malzemesi olarak kullanılıyor, bu konuda çok tepkili görünmüyor kendisi ama ‘Davetli değildim’ diye israr ediyor. Perrier ayrıca, haber değeri açısından önemli bulduğu için Gülen Cemaatinin çeşitli etkinliklerini izlediğini, hatta bir seferinde ABD’deki bir toplantıya davetli olarak gittiğini, ancak davetli olduğu için de bu konuda yazı yazmadığını söyledi. Bu da ilginç bir yöntem olsa gerek... Fransız Canard Enchaine ya da Haldun Simavi gibi ilke olarak hiçbir davete icabet etmeyip, gazeteyi ve muhabiri, haber kaynağının baskılarından korumak var iken, daveti kabul edip yazmamak da orijinal bir yaklaşım.
İlk değerlendirmemde israrlıyım: Davetli ya da değil, Perrier’nin orijinal metni iyi bir gazetecilik çalışması.

Okurlar, gazeteciler konuya ilgi gösterip tepkilerini, eleştiri ve değerlendirmelerini yazdılar da, asıl görüş belirtmesi gereken kesimden çıt yok. 9 Ocak akşamı Zaman gazetesinin sitesine girip aradım, bu konuda bir yazı bulamadım. Halbuki böyle durumlarda gazete yönetimi, konuyu araştırır, orijinal metin ile Türkçe metni kıyaslar, bu kasıtlı çeviri eksikliklerinin kaynak ve nedenini öğrenmeye çalışır. Muhabirden başlayıp haberi sayfaya koyan editöre kadar süreçte görevi/etkisi olan çalışanlarından bilgi ister. Ve nihayet bir karara varır. Mesela, ‘Çeviriyi yapan muhabir arkadaşımız, gazetecilik kriter ve ilkelerini bir kenara bırakıp, şahsi/sübjektif siyasal-ideolojik görüşlerinin etkisinde kalıp vahim bir mesleki hata işlemiştir. Kendisi bu konuda uyarılmıştır. Benzeri bir hatanın tekrarı halinde görev yeri değiştirilecektir’ gibi bir özür metni yayınlanabilirdi. Belki de muhabir düzgün çevirmiştir de, merkezdeki editör yazıyı kırpıp kuşa çevirmiş ve Le Monde’un vermek istediği mesajı tahrif etmiştir. Ciddi gazetecilik, hatalarını anlama, kabul etme ve düzeltme sürecini de şart kılar.

Gelelim okur tepkilerine:

* Önce blogda yer alan ‘’Yorum silindi Bu kayıt, yazar tarafından kaldırıldı.02 Ocak 2010 11:22’’ ibaresine. Buradaki ‘Yazar’ sözcüğü, makalenin yazarını yani beni değil, yorumun yazarını kastediyor. Ben kimsenin yorumuna dokunmam, silmem, ihtiyaç hissedersem yanıt veririm.

* ‘Türk’ adlı ya da kod adlı okur, benim sadece Zaman gazetesini eleştirdiğimi sanıyor. Blogun diğer yazılarına da bakarsa, Doğan grubunu nasıl değerlendirdiğimi anlamış olur. Benim tartıştığım konu, Gülen’in yurtdışındaki Türk okullarının kalitesi değil. O kalite hakkında Le Monde’un yazdığı bir yazının Zaman tarafından nasıl tahrif edildiği..

* ‘Türkiyeli’ deyimi hakkında eleştiri yazan okurlara: Bu, yeni bir deyim değil. Türkiye’de sadece Türkler yaşamadığı için tercih ettiğim bir deyim.

* Özkan’a ve Kürdiyeli-istantürk-menarap’a ek bilgi: ‘Cemaatçilik yapmıyoruz’ ile ‘Okullar, Gülen Cemaatinin vitrini’ yargıları, iki ayrı kaynağın görüşü. Perrier’nin orijinal metninde bir çelişki yok.

*Emre Akçaoğlu’na: ‘’(...) kendisi gibi kullardan bir kul beğenir baştacı eder, 'liderim benim' der onun peşinden koşar savrulur gider. (...)’’ tespiti çok doğru.

* Okta’ya ve Adsız’a: Siz benim yazdığım yazıyı ya hiç okumadınız ya da sonuna kadar okuyup hiçbir şey anlamadınız. Zaman gazetesi, Le Monde’u olduğu gibi doğru aktarmış, doğru yansıtmış mı demek istiyorsunuz?

İlgi gösteren, okuyan, eleştiren, görüşlerini yazıp iletme zahmetine katlanan herkese teşekkürler.