İKİ DÖNEM, İKİ GAZETECİ, İKİ KİTAP

duranragip@artigercek.net

Merhaba,

Aşağıdaki yazılardan da anlayacağınız üzere

7 Şubat 2017 tarihinden bu yana haftada iki gün (Pazartesi ve Perşembe) Artı Gerçek (www.artigercek.com) sitesinde yazıyorum.

Şimdiye kadar yayınlanan tüm yazıları bir seferde Apoletli Medya sayfalarına koyuyorum.

Bundan sonra da Artı Gerçek yazılarını burada iktibas edeceğim. Böylelikle tüm yazıları bu blogda bir araya getirmiş oluyorum.

Bilginize, selamlar

Global sağın ikinci büyük medya saldırısı

07 şubat 2017 - 23:01

• Trump’un ABD’de iktidara gelmesi, Avrupa’da zaten bir süredir yükselen ırkçı, milliyetçi, yabancı, kadın ve mülteci düşmanı, popülist, korumacı akımların güçlenmesini sağladı. Siyasetteki sağcılık kaçınılmaz olarak medyaya da yansıyor. Egemenler artık doğrudan doğruya GERÇEK’i hedef almaya başladı.

Donald Trump’un ABD’de seçimle işbaşına gelmesi aşırı-sağın, yabancı  düşmanlığının, popülizmin, kadın karşıtlığının, içe kapanmanın, milliyetçiliğin, korumacılığın önemli bir başarısı olarak kayıtlara geçti. Zaten bir süredir  Avrupa’da da ırkçı akımların yükselişine tanık oluyorduk. Fransa’da Le Pen ana muhalefet konumuna geçerken, Almanya’da mülteci ve yabancı düşmanları manşete çıkıyor, Macaristan ve Polonya’da zaten iktidarda olan yönetimler aşırı-sağcı, dinci ve milliyetçi motiflerle dikkat çekiyordu.

Duymuşsunuzdur, Amerikan Başkanının siyasetlerinden son derece rahatsız olan Donald Duck (Vak Vak Amca), Nüfus İdaresine başvurup ismini değiştirmek için girişimlere başlamış.

Siyaset ile medya arasındaki ilişki diyalektik bir yöntem içeriyor. Bu nedenle, bilim insanları ve gözlemciler için, siyasal ortamı medyadan, medyayı da siyasal ortamdan anlamak/yorumlamak mümkün. Medya, yayın yaptığı ortamı, kenti, bölgeyi, memleketi yansıtmaya çalışırken, söz konusu ortam, kent, bölge ya da memleket de, biraz da olsa, bu medyadan etkileniyor. Medya açık açık, kendi çevresini etkilemeye hatta yönlendirmeye çalışırken, belki farkında değil ya da çaktırmamaya çalışıyor ama bu çevreden de kaçınılmaz olarak etkileniyor. Hangisi tayin edici? Tabi ki toplum ya da siyaset burada lokomotif konumunda. Medya, hiçbir zaman hiçbir mekanda lokomotif olup siyasetin, toplumun, memleketin önüne geçmemiştir, geçememişti, yapısı/doğası itibarıyla da zaten geçemez.

Siyasi arenadaki değişimler/gelişmeler, bazen önceden bazen bir süre sonra, kaçınılmaz olarak medyaya yansıyor.  Mesela 1975-80 döneminin (Anarşi Yılları) Türk basını ile bugünkü (2002-2017) medya ortamı çok farklı. Demokrasisi gelişmiş bir Batı ülkesinin gazetesi ile diktatörlükle yönetilen demokrasisi gelişmemiş bir ülkenin gazetesi de hem içerik hem de biçim açısından birbirinden çok farklı.

Medyaya kılık-kıyafetini giydiren ayrıca içeriğini de saptayan esas aktör siyasettir diyebiliriz. Bu aktörün, zaman ve mekana göre değişen iki adı daha var: İktidar ve toplum.

Dünyada yaklaşık olarak dört asırdır gazetecilik yapılıyor. Her dönemin siyasal, ekonomik, ideolojik, teknolojik özelliklerine göre gazetecilik gelişti, değişti. Çok eskileri şimdilik bir kenara bırakalım. 80’lere kadar büyük ölçüde bir zenaat olarak var olan gazetecilik, neo-liberalizmin yükselişi ile bir sanayi haline gelmeye başladı. Bu değişim kendisini önce medya mülkiyetinde gösterdi. Ortam da isim değiştirmişti. Basın, medya olmuştu.  Medya ortamında,  gazeteciliğin yapılış şekli, habercilik, içerik, habere yaklaşım hatta genel olarak mesleğin amacı, işlevi ve tanımları  da erozyona ve enflasyona uğrayıp bozuldu, çürüdü.

Mesleğe yönelik bu İlk saldırı Reagan-Thatcher-Özal dönemindeki Yeni Dünya Düzeni adı altında neo-con/neo-lib ideoloji ile başlamıştı. 80’ler… Medya mülkiyeti adım adım finans-kapitalin eline geçerken, ‘Tek Düşünce’nin hegemonyasında bilahare  ‘Tarih Bitti’, ‘Medeniyetler Çatışması’ tezleri piyasaya sürüldü. Gazeteler de artık kamu çıkarı arka sayfalara, tek sütunlara düştü. Özel çıkarlar ön plana çıkıyordu. Toplum haberi değil ‘People’ (Magazin) değer kazanıyordu. Siyasi haber değil ekonomi haberi adı altında finans-kapital haberleri sayfaları doldurmaya başladı. Yazı İşleri ya da Haber Müdürlerinin önem ve değeri azaldı, reklam, promosyon, satış müdürleri kral tahtına oturdu basın kuruluşlarında. Artık haber değil tiraj tayin edici idi. Kaliteden vazgeçildi, kantite tayin edici unsurdu.

80’lerden itibaren çift kutuplu dünya gitmiş yerine, başını ABD’nin çektiği neo-liberal evren hem ekonomik hem de siyasi-ideolojik olarak bütün yerküreye egemen olmaya başlamıştı. Medyadaki değişikliklerin temeli, nedeni, gerekçesi işte bu neo-lib zihniyetler ve ortam idi.

Bu uzun hatırlatmadan sonra bugüne, 2000’lere gelelim hemen. Medya dünyasının hem mesleki hem de akademik önemli yayın organları olan ABD’de CJR (Columbia Journalism Review)  olsun Nieman  Report (Harvard’daki Nieman Fellowship’in yayın organı) olsun ya da Batı’da Acrimed (Action-Critique-Medias) olsun bir süredir 3 temel yeni kavram üzerinde tartışıyor:

• Post-truth (Gerçek ötesi)
• Alternative-truth (Alternatif gerçek)
• Post-fact (Olgu ötesi)

Twitter ya da Whatsapp’da da meslekdaşların paylaşımlarında bu üç kavramın sık geçtiğini görüyoruz. Konuya ilişkin tahliller de sosyal medyada dolaşıyor. Ben elimden geldiğince okuduklarımı Twetter’da yaymaya çalışıyorum.  Bu konularda Türkçe’de de 1-2 iyi derlenmiş makaleye rastgeldim.

Neo-liberalizmin medyaya yönelik birinci saldırısı, yani kamu çıkarı yerine özel çıkar, siyaset yerine ekonomi, toplum haberi yerine magazin/eğlence yaklaşımı anlaşılan yeteri kadar başarılı olmadı ki, şimdilerde yaşadığımız 2. Dalga saldırıyı başlattılar. Çünkü, ne olursa olsun, hele İnternet’in sağladığı teknolojik olanaklar sayesinde, sayıları gittikçe azalsa da, gazeteciler, mesleğin esası olan gerçeğin peşinde koşmaktan vazgeçmediler. Ve aslında iktidarların/egemenlerin engellemelerine rağmen, bu gerçekleri bir şekilde haberleştirip kamuoyuna ilettiler. Neo/con+neo/lib’lerin birinci saldırısına rağmen iktidar karşıtı gerçekler, kapitalizm muhalifi hakikatler hala ortalıkta dolaşıyordu. Gerçeği gizlemek, onu tahrif etmek, bozmak, yok saymak demek ki o kadar da kolay değildi. Lenin, Pravda gazetesinin yayın hazırlıkları sırasında sarfettiği ‘Gerçek devrimcidir’  düsturu bir kez daha doğrulanmış oldu.

Bugünkü saldırının 3 ayağına/3 teorik silahına baktığımızda son derece açık bir şekilde gerçeğe karşı yeni tahkimat mevzileri kurulduğunu görüyoruz.

• Gerçekle başa çıkamayanlar, gerçek ötesi kavramıyla, zamanda ve mekanda boyut atlatarak, gerçeğin olmadığı bir evrende at koşturmak istiyor. Mümkün mü?
• Alternative truth dedikleri de aslında gerçeğin inkarı: ‘’Bak şimdi sen buna şişe diyorsun. Ama bu senin gerçeğin. Ben buna masa diyorum. Bu da benim gerçeğim. Yani senin gerçeğine karşı bir alternatifim var!’’.
• Post-fact dedikleri de yine, iktidarın mevcut olumsuz gerçeklerini inkâr eden yaklaşıma akıllarınca köklü bir çözüm bulmuşlar. Olgu dediğin nedir ki? Biz olgu ötesindeyiz, ve senin gerçek olgu dediğin şeyi görmüyoruz, duymuyoruz, senin olguna değmiyoruz bile, dolayısıyla senin olgun yok ki…Benim dediğime gel sen iyisi mi!

Bu yaklaşımların gazeteciliğe/haberciliğe uygulandığını tahayyül edin… Aslında biz bu uygulamaları Türk matbuat-basın ve medyasında eskiden gördük, hâlâ da görüyoruz. Yabancımız değil. Tıpkı Donald Trump’un yerli versiyonunu, Trump Beyaz Saray’a girmeden önce Türkiye’de gördüğümüz  gibi…

Övünmek gibi olmasın ama ben galiba en az 20 senedir, üniversitede derslerde, yazıp çizdiklerimde, konferans ve toplantılarda medyaya ilişkin gözlem ve tahlilleri hep bir ana yaklaşım üzerinden kurdum: Medyatik ya da Sanal Gerçek/ Hakiki Gerçek. Bugün, ‘Gerçek ötesi’, ‘Olgu ötesi’, ‘Alternatif gerçek’ olarak adlandırılan kavramlar Medyatik Gerçeğin farklı isimleri.

Bu yeni ortamda gazeteci olarak biz ne yapacağız? Rakiplerimizin tüm hile, desise, oyun ve tuzaklarını hesaba katarak, klasik/geleneksel meslek ilke ve kurallarında ısrar ederek, okur yurttaşların maruz kaldığı medyatik ortamı düşünerek, mevcut teknolojik olanakları en iyi şekilde değerlendirerek, gazetecilik ve habercilik yapmaya devam edeceğiz. Yani, gerçeğin peşinden koşmayı sürdüreceğiz. Gerçeğin tüm boyutlarını anlayarak, kavrayarak,  doğruluğunu kanıtlayarak, denetleyerek, taraftar ve karşıtların görüş ve düşüncelerini de alarak, gerçeği/gerçekleri sayfalarımıza, ekranlarımıza, mikrofon ve kameralarımıza yansıtacağız.

Zordur Türkiye'de akademisyen olmak

08 şubat 2017 - 23:01

Son KHK  ile yine onlarca akademisyen görevinden alındı. Bu bilim insanlarının ne ‘FETÖ’ ne de PKK ile ilişkisi var. Ama benim tanıdıklarımın hepsi de konularının gerçek uzmanı ayrıca sağlam demokrat, özgürlükçü bilim insanları. Egemenlerin bu tasfiyesi, bilim karşıtlığı ile korkunun sentezi…

Her sabah kötü haberlerle uyanıyoruz: Ya bir milletvekili, bir gazeteci gözaltına alınıyor ya da bir grup  akademisyeni, kamu görevlisini  görevinden uzaklaştırıyorlar. Sorgusuz sualsiz, somut suçlama olmadan, mağdurların savunması alınmadan… ‘FETÖ’cü ya da PKKli oldukları zannıyla.

Savcı, ifade vermek için çağırsa, gidip hukuk’un gereğini yerine getirecek insanlar, sabahın köründe, eşlerinin çocuklarının gözleri önünde evlerinden alınıp karakollara, emniyet müdürlüklerine götürülüyor. Hukuk… Pardon!

Söz konusu akademisyenler, yıllardır çalıştılar, öğrenci yetiştirdiler,  bilimsel faaliyet yürüttüler,  kitaplar, makaleler yazıp, konferanslara katıldılar… İşte bu hocalar, ya bir dost telefonundan ya da bir meslekdaş mailinden öğreniyor fakülteyle ilişkisinin kesildiğini. Resmi Gazete’nin mükerrer nüshasında yayınlanan listede kendi adını kuşkuyla ve sinirli bir halet-i ruhiye içinde arayan insanlar…

Son KHK’da yine onlarca üniversite mensubu görevinden alındı. Aralarında tanıdıklarım var. İbrahim Hoca,  Ankara’dan Murat Hoca, Marmara İletişim’den Uraz…  Terörizmle en küçük ilişkileri olmayan parlak akademisyenler. Yalnız kabul edelim, birkaç defoları var:

• Çoğu Barış Akademisyenleri. Devletin Kürtlere reva gördüğü baskı, zulüm ve katliam suçlarına ortak olmayacaklarını haykırmışlardı.
• Bir de bu arkadaşlar, pek öyle fırıldak familyasından değil. Özü sözü bir, boyun eğmeyen, dik duran, inandığını savunan, savunduğuna inanan ciddi bilim insanları.
• Şan şöhret, para pul, iktidar ya da mevki makam peşinde koşan insanlar değil. Öyle olsalardı zaten görevden alınmaz tam aksine dekan, rektör filan olurlardı.

Halen yaşadığımız dönem, etliye sütlüye karışmayan, iktidarı tartışmasız onaylayıp destekleyen, cübbesinde ilik olmasa bile egemenler karşısında ceket ilikleyenlerin dönemi. Eskiden Gülen Cemaati üyesi ya da taraftarı olsa bile, hemen dönüp yeni Hoca efendiye biat edenlerin resmi geçit yaptığı günleri yaşıyoruz.

İşten el çektirilenlerin bir başka özelliği de şu: Hiçbiri imzasını geri çekmedi, pişman olmadı, nedamet getirmedi, yanlış bir şey yapmamış olduğu için özür filan dilemedi. Heykel gibi dimdik durdular ayakta. Öğrencileri onları zaten omuzlarında yolcu etti. Kocaeli’ndekiler mesela hemen alternatif akademilerini kurup eğitime, yazmaya devam ettiler. ‘Kovulma kararını onur madalyası gibi göğsümde taşırım’ dediler. İşsiz güçsüz belki de parasız pulsuz kaldılar ama onur ve vicdanlarından milim taviz vermediler. Aydın olmak kolay değil bu memlekette.

Beni rahatsız eden bir nokta, – Prof. Mine Gencel Bek, istifa gerekçesinde belirtti- geride kalanlar, yani atılmayanlar, eski meslekdaşları nasıl oluyor da susup, atılan arkadaşlarının yerine onların derslerine girip hiçbir şey olmamış gibi eğitime devam edebiliyor. Çünkü Doç. Dr. Esra Arsan’ın istifa gerekçesinde belirttiği üzere, mevcut ortamda, akademide artık bilim üretmek olanaksız.

Türkiye’de üniversite tarihi, aslında büyük ölçüde tasfiyeler tarihidir. Kürt mücadele tarihinin de ihanet tarihine çok benzemesi gibi…

Darülfunun’da 1933 ‘Reformu’, 1947-48 Tasfiyesi, 27 Mayıs’tan sonra 147’ler, 1980’den sonra 1402’likler… Ne zengin bir bilim insanı kaynağıymış ki, neredeyse 85 yıldır profesörleri, doçentleri, asistanları kes biç at yolla yine de bitmiyor. Bilimin, gerçeğin kökü sağlam demek ki. Bir şekilde yeniden filizleniyor. 48’de tasfiye edilenlerden Boratav,  Boran, Berkes ve Şerif gibi dünyaca ünlü isimler çıktı. 147’lerin arasında da Tunaya, Abadan,  Mengüşoğlu, Çambel, Giritli, Benk, Duru, Taner, Ozankaya gibi konusunun uzmanı değerli akademisyenler vardı.

48 mağdurları haklarını mahkemelerde arayabildi. 147 meslekdaşlarının ihracı karşısında dört büyük üniversitenin (Istanbul, Ankara, İTÜ ve ODTÜ)  rektörleri ve  bazı fakültelerin dekanları istifa etmişlerdi. O dönem dayanışma bugünkünden daha güçlüymüş demek ki… 147lerin önemli bir kesimi bir süre sonra görevlerine geri döndü. 1402likler de sıkı mücadele ettiler. Tarih, tasfiye edenleri değil, haksızlığa uğrayıp boyun eğmeyenleri kaale alır.

Üniversitenin her bakımdan özerk olması lüks bir talep değil. Bilimin bağımsızlığı, yapısı ve doğası gereği bir zorunluluk. Üniversite yönetimlerinin dışarıdan herhangi siyasi bir makam tarafından değil, bizatihi akademisyenler ve çalışanlar tarafından seçilmesi söz konusu olsaydı,  öyle gelişigüzel, hukuk ve akıl dışı bir şekilde, isteyen istediğini üniversiteden atamayacaktı. Üniversitelerde bilimin nasıl yapılacağına da, Latin Amerika’nın faşist dönemlerinin ürünü YÖK benzeri kurumlar değil, bizzat akademisyenler karar verseydi, bu aralar medyada rastladığımız garip ilahiyat,  sosyoloji ya da siyasal bilgiler profesörlerini tanımayacaktık.

İktidar, referandum kampanyasında evet’i savunamayacak durumda olduğu için, sadece hayır’a karşı çıkmaya çalışırken, aslında inisyatifi muhaliflerine kaptırdığını itiraf etmiş oluyor. Bu akademisyen kıyımı konusunda da, öyle bir duruma düştü ki iktidar, gazeteci kılıklı yandaş tetikçi bir kalem bile ‘Bu işte bir provokasyon var’  diye yazdı.  Birkaç AKPli yazar da kıyıma karşı çıktı.

İhraç edilen akademisyenler arasında özel olarak hukukçuların ve iletişim bilimcilerinin yer alması da manidar. İktidar, meydanın sadece Kuzu’ya kalmasını istediği için İbrahim Hoca ve Murat Hocayı uzaklaştırıyor. Tek Adam, Tek Hukukçu istiyor. Yalnız burada bir sorun var:  İkisi de Tek olmasına Tek de…

Son dönemde istifa eden ya da KHK ile görevlerine son verilen İletişim hocalarını ya şahsen tanıyorum ya da yazdıklarını okudum. Hiç biri yandaş medyayı savunmaz, hepsi de bağımsız, özgür gazetecilikten yana öğrenci yetiştirmiş, kitap, makale yazmış insanlardır. Bu durum da, iktidar için bir engel. Egemenlere, Kaplan, Küçük, Selvi gibi ‘gazeteci’ yetiştirecek hoca lazım. Bu iş, iletişim akademilerinde olmuyor zaten…

Olağanüstü Hal, resmi gerekçe olarak ‘FETÖcü darbe girişimine’ karşı ilan edilmişti değil mi? Bu hocaları akademiden ihraç ederek ‘FETÖ’ye karşı nasıl mücadele edilebilir ki? ‘Darbe başarılı olsaydı bunlar olurdu’ diyoruz hep… aslında darbe başarılı oldu da resmi olarak hala açıklamadılar galiba…

The Turkish Trump

12 şubat 2017 - 23:38

Amerikalılar Trump’la, biz de burada onun milli ve yerli versiyonuyla uğraşıyoruz. Büyük bir ihtimalle kendi aralarında anlaşamayacaklar ama yine de ruh ikizi gibiler.

Ragıp Duran

Tanzimat’tan bu yana Batı dünyası ile bir aşk-nefret ilişkisi içinde Türkler ve Türkiye. Bir yandan Batı’ya özenilir, bir yandan da, komplo teorileri ve aşağılık kompleksleri nedeniyle, Batı’dan nefret edilir bu memlekette.
Akademik çalışmalarda ya da kahve sohbetlerinde, Batı ile sürekli olarak kıyaslarız kendimizi: Batı’dan neden geriyiz? Batı bizi sevmiyor mu? Ancak kabul edelim, neredeyse bütün alanlarda Batı’dan geride olsak da, iki konuda Batı’dan ileriyiz. Birincisi saat! Hele son kış saati düzenlemesiyle Türkiye, mesela İngiltere’den (GMT) tam tamına 3 (Yazıyla üç!) saat ileride… İkincisi de siyasi baskılar, sansür konusunda.
İngilizlerin liberal-sol, bağımsız ve ciddi gazetesi ‘The Guardian’da, 30 Ocak tarihli nüshasında, ‘ABD’nin geleceğini görmek istiyorsanız, (bugünkü) Türkiye’ye bakın’ başlıklı bir haber-yorum yayınlandı.

Liz Cookman imzalı yazıda, İngiltere’nin iki müttefiki ABD ve Türkiye, daha doğrusu Donald Trump ve R.Tayyip Erdoğan karşılaştırılıyor.
Bu yazının tam metin Türkçe çevirisine bir yerde rastlayamadım, özetler ve alıntılar çıktı bazı internet sitelerinde. Türkiye’de çalışan ‘free lance’ gazeteci Cookman, Trump’ın bugünlerde yaptıklarını ve yapacaklarını, Erdoğan’ın zaten önce Türkiye’de yapmış olduğunu hatırlatıyor ve Brexit sonrası İngiltere’nin ‘Trump ya da Erdoğan gibi dostlara ihtiyacı olup olmadığını’ sorguluyor. Yazara göre, Trump ve Erdoğan, ‘ülkelerinin çıkarlarını ön planda tutmayan iki egomanyak’(!).
Gerçekten de bu iki lideri kıyasladığımızda, Cookman’ın yazdığı ayrıca benim eklediğim olağanüstü benzer hatta ortak özellikler sahneye çıkıyor.

• İkisi de muhalefette iken, yerleşik düzene, elitlere karşı kampanya yürütüp iktidara geldiler
• İkisi de sağcı, dindar görünümlü ve çok zengin insanlar
• İkisi de milliyetçi
• İkisi de toplumun eğitim ve kültür olarak en az gelişmiş kesimlerinden oy ve destek alıyor
• İkisi de kadın haklarına, kürtaja ve LGBTİ bireylere karşı
• İkisi de damatlarını devlette önemli mevkilere getirdi.
• İkisi de kendisine yönelik eleştirileri, ‘vatan hainliği’ ya da ‘teröristlikle’ suçlayıp, muhaliflere saldırıyor.
• İkisi de komedyenlerin, karikatüristlerin mizahi oklarına karşı insafsızca davranıyor.
• İkisi de yargı denetime karşı. Trump, ABD Anayasa’sını ihlal eden kararını iptal eden yargıçlara ‘sözümona hakim’ diyor, Erdoğan aleyhinde karar veren hakim ve savcıları tutukluyor, meslekten ihraç ediyor.
• Trump, CİA’nın işkence yöntemlerini açıkça desteklerken, Erdoğan özellikle 15 Temmuz sonrası medyaya yansıyan işkence vakaları konusunda susarak destek verdi.

Beni en çok ilgilendiren alan medya.

Trump da Erdoğan da, aslında yapısı/doğası itibarıyla zaten muhalif/eleştirel olması gereken medyaya karşı çıkıyor. Dolayısıyla, medya, iki lider için de tehlikeli, tehdit içeren, yani kendi iktidarını sorgulayan bir mecra.
Trump, açık açık mesela CNN İnternational’i, somut kanıt olmadan,‘Yalan Haber’ yapmakla suçluyor. Kendi düzenlediği basın toplantılarında soru sormak isteyen muhabirleri şiddet kullanarak salondan attırıyor. Erdoğan da, kendisini övmeyen, BBC’den Reuters’a, New York Yimes’dan Der Spiegel’e, Cumhuriyet’ten Özgür Gündem’e kadar çok sayıda medya organını alenen kınadı. Kendisi sadece yandaş medya mensupları ile görüşüyor. Çünkü zaten egemen medyanın belki de yüzde 90’ını ele geçirmiş durumda. Hakiki gazetecileri hapse attırıyor. Bağımsız habercilik yapmak isteyen medya kuruluşlarını da kapatıyor, yasaklıyor, el koyuyor.
Erdoğan, 2002’den bu yana adım adım, yandaş iş adamları ve pek yasal ve meşru olmayan yöntemlerle, medya mülkiyeti haritasını çok büyük ölçüde değiştirdi ve kendisine bağımlı büyük bir medya ordusu yarattı.
Trump, bu konuda Erdoğan’dan geri. Çünkü, mevcut Amerikan medyasından son derece rahatsız olan Trump, ancak Başkanlık seçimlerini kaybetseydi, damadı aracılığı ile Trump TV’yi kurma planı yapmıştı. Kuşkusuz, Başkan da olsanız, ABD’de, Türkiye’de olduğu kadar kolay bir şekilde, New York Times, Washington Post ya da CBS, ABC, CNN gibi egemen medya organlarını satın da alamazsınız, susturamazsınız da. Trump henüz, muhalif medya şirketlerine kayyım atanabileceğini de bilmiyor.

Araya sıkıştıralım: Liderlerin bu kadar çok birbirine benzemesine rağmen, ABD’de Trump’un Beyaz Saray’a (Neden Saray ki? White House, Beyaz Konut demek sadece. Yoksa Akkonut mu?) yerleşmesinin hemen ardından yarım milyon kadın sokaklara dökülüp Trump’a güzel bir mesaj verdi. Hele, bilahare, bir yargıcın kalkıp da ‘Başkan dahi olsa, kimse Anayasa’nın üstünde değildir’ açıklaması Erdoğan’ı çok kızdırmıştır herhalde: ‘Yahu Mustafa bunlarda HSYK yok mu? Ne biçim ülke böyle, Başkan’a laf ediyorlar…’

Trump ile Erdoğan’ın farklı düşünüp, farklı uygulama yürüttüğü bir başka medyatik alan Twitter, daha genel deyişle sosyal medya. Erdoğan, Kaplan/Selvi/Küçük üçlüsü kadar kendisine sadık olmayan Twitter’i, yanılmıyorsam ‘Çağımızın belası’ olarak nitelemişti. Trump ise kelimenin gerçek anlamıyla bir ‘Twitter Manyağı’. Başkan olmadan önce de bugün de, Trump, uzmanlara göre, Twitter’i son derece etkili ve yoğun bir şekilde kullanıyor. Kendi kişisel hesabından, Washington saatiyle sabahın 3’ünde öyle bir mesaj atıyor ki, o andan itibaren, bütün sosyal medya, üstelik egemen medya da (Radyo, TV ve ertesi günkü gazeteler) bu twiti paylaşıyor, çoğaltıyor, eleştirel bir şekilde yaklaşsa bile, bir yerde meşrulaştırıyor. Trump, Başkan olarak, normal devlet işleyişinde, danışmanlarını, bakanlarını, Ulusal Güvenlik Konseyini hatta bazen Temsilciler Meclisi ve Senato’yu bilgilendirip ikna etmesi gereken konularda, pat diye atıveriyor twitini, bir delinin kuyuya taş atması gibi, sonra uğraş bunun yankılarıyla, etkileriyle, sonuçlarıyla… Danışmanları, ‘Yapmayın etmeyin’ demiş ama tıpkı Erdoğan gibi o da sadece kendi sesini duyan/dinleyen bir lider olduğu için twitlere devam.

Erdoğan, hem muhafazakar olduğu hem de bilim ve teknoloji dostu olmadığı için, ayrıca Türkiye’de, ABD’deki kadar sosyal medya kullanıcısı olmadığı için, sosyal medyaya bizzat kendisi kara çalsa da, yurttaşların vergisi ile oluşturulan Aktroll havuzundan sosyal medyaya iktidar propagandası şırıngalanıyor. Bu cenah, bu aralar referandumda Evet’i pek savunamadığı için olsa gerek, susmuşsa benziyor. ‘Efendim talimat gelmedi, ne yazacağımızı pek bilemiyoruz. Şimdilik Hayırcılara saldırıyoruz sadece’. N’est-ce pas?

Başta ABD’de olmak üzere bu aralar iletişim akademileri, meslek örgütleri ve medya uzmanları, Trump twitleri bağlamında, önemli bir konuyu tartışıyor. Çünkü ABD’de ve galiba bütün dünyada, artık yurttaşların çok büyük bir bölümü HABER ihtiyaçlarını, Facebook, Twitter, Whatsapp, İnstagram…gibi sosyal medya mecralarından alıyor. Aslında ilk başta esas olarak insanların kendi aralarındaki iletişimi hızlandırmak ve belki biraz da toplumsallaştırılmak (ya da galiba bu iletişimi ticarileştirmek) üzere tasarlanmış olan bu sosyal medya mecraları, şimdilerde eskinin geleneksel/klasik gazete-radyo-televizyonlarının yerini almış gibi görünüyor. Sosyal medyada isteyen istediğini, haber ya da yorum kılığında sunma imkanına sahip iken, dolaşan bu bilgiler, klasik gazetecilikte çok önemli olan tarayıp seçmeden, editoryal denetimden, double check’den (her haberi en az farklı 2 kaynaktan doğrulamak) , şimdilerde moda olan fact checking’den (olgunun doğruluğunun denetimi) geçmeden anında binlerce, milyonlarca insana ulaşabiliyor. Gazeteciliğin/haberciliğin ölümüne olmasa da bayılmasına yol açabilecek bir gelişme bu… Bilgi daha demokratikleşirken, bilgi ve haber daha kolay, daha hızlı ve daha çok insana ulaşırken, bilginin özellikle haberin içeriği ve kalitesi de büyük erozyona uğruyor sosyal medyada.
Bitirirken, nereden aklıma geldiyse… Pink Floyd’un ikinci lideri Roger Waters’ın şahane bir şarkısı vardır: Fletcher Memorial Home.
Mütekait kralların, tiranların, diktatörlerin yaşlılık dönemini geçirdikleri bir evi anlatır. Evin sakinleri arasında, şarkının yazıldığı dönem itibarıyla, (Bu şarkı, Waters, Pink Floyd’dan ayrılmadan önce kaydettikleri son albüm olan Final Cut’da yer alır.1983) Reagan, Haig, Begin, Thatcher, Paisley, Brejnev, McCarthy, Nixon, Latin Amerika’dan ünlü ve zengin mezbaha sorumluları vardır. Sadece birkaç dize:
(…)
Her gün kapalı devre tv ekranlarında
Seyrederler kendilerini
Böylelikle hala gerçek olduklarından
Emin olabilirler
Hayatla hissedebildikleri tek bağlantıdır bu
(…)
Bizim onlara saygı göstermemizi mi bekliyorlar?
Parlatsınlar madalyalarını, sırıtsınlar haşin haşin
Bir süre daha oyun oynayıp eğlendirsinler kendilerini
Bum bum bang bang, öldün olm sen uzan yere
(…)
Herkes burada mı?
Nasılsınız? Eğleniyor musunuz?
Şimdi artık işin sonuna geldiniz!

Orijinal sözler için tıklayın.

Medyatik istilaya cevap: Yavaş gazetecilik

15 şubat 2017 - 23:01

Haber adı altında çok yoğun ve hızlı bir bilgi bombardımanına tabi tutuluyoruz. Ne doğru ne yanlış, ayırdedebilmek zorlaşıyor. Egemen medyanın saptadığı gündemi izlemek şart mı? Gazeteci olarak, okur olarak bu kadar hızlı ve yüzeysel olmak zorunda mıyız? Bugün hangi muhabir/editör bir habere en az 2 ayını verebiliyor?

Ragıp DURAN

İnternet’in hayatımıza ve dolayısıyla gazetecilik/habercilik dünyasına girmesiyle çok şey değişti, çok şey bozuldu.

Gazetecilikte yapılan hataları zaten eskiden beri zamansızlıkla ya da zamana karşı yarış bahanesiyle aklamaya çalışırdık. Zamansızlık aynı zamanda yüzeyselliğin de mazareti olarak ön plana çıkardı.

Sürat ve yüzeysellik, sadece gazeteciliğin değil, 80’lerden sonra bütün dünyada hem ekonomik  bir rejim hem de ideolojik bir  engel olan  neo-liberalizmin de önemli iki boyutu.

Sürat ve yüzeysellik yüzünden haber üretimi de, nicelik olarak,  olağanüstü bir şekilde arttı. Bir Fransız uzman, ‘Son 30 yılda üretilen haber miktarı, 5 bin yılda üretilmiş haber miktarını aştı’ diyor. Gerçekten de eskiden, 24 saat boyunca bir tek gazete okuyup, radyo ve televizyonlarda,  günde bilemediniz üç rekat haber bülteni izlerken, şimdi bilgisayar özellikle de akıllı cep telefonları marifetiyle, 24 saat ‘non stop’  habere maruz kalıyoruz. Miktar arttıkça kalite düşüyor, haliyle…

Nispeten yeni iki kavram dolaşıyor Fransa’da iletişim konusundaki akademik ve mesleki literatürde: İnfobesité ve İnfaux.

İnfobesité, ‘information’ ve ‘obesité’ sözcüklerinden oluşan bileşik isim.  Yani ‘AşırıHaber’ diye çevirebiliriz. ‘Çokfazlahaber’ de diyebiliriz. Gereğinden fazla her halükarda.

İnfaux, Fransızca yazılımı, ‘Fake News’ün yani yalan haberin Fransızca kelime oyunuyla doğmuş versiyonu. Fransızcada haberin kısaltılmış şekli ‘ İnfo’ diye yazılır,‘Enfo’ diye okunur. ‘Faux’ da sahte, yalan, yanlış demek. Dolayısıyla ‘İnfo’ sözcüğünü ‘İnfaux’ şeklinde yazınca, ki o da ‘Enfo’ diye okunur, ‘Yalan Haber’ demiş oluyoruz.

Yurttaş olarak, okur olarak gün boyunca çok fazla sayıda, üstelik çoğu gereksiz haber iletiliyor bize. Gereksiz olduğu yetmiyormuş gibi bu haberlerin önemli bir kısmı da, klasik anlamda haber değil. Yani toplumu, kamu çıkarını ilgilendiren, doğru, çokboyutlu, dengeli, inandırıcı, güven verici, hızlı bilgi değil. Bize ulaşan/ulaştırılan bilgilerin önemli bir kısmı propaganda, ajitasyon, manipülatif haber, désinformation (Çarpıtılmış haber) ya da misinformation/mésinformation (Haber gizleme). Yani kısacası yalan ya da yarım gerçekler…

Bu durumda, gazeteciliğin/haberciliğin esas işlevi olan, yurttaşı, içinde yaşadığı toplumun aktif/katılımcı bireyi olabilmesi için, söz konusu toplum hakkında doğru, bilgili ve bilinçli tercihleri yapabilmesi, kararları verebilmesi için, kendisine gerekli olan bilgi ve fikirleri,  olup biteni ayrıntılı olarak aktarmak ya çok zor hale geliyor ya da imkansız.

Çünkü gazetecilik sadece olup biteni aktarmak değil. Onu ulak oğlanları/kızları ya da bugün robotlar da yapabiliyor. Gazetecilik/habercilik akıl, fikir, bilgi, deşme, tahlil yani analiz ve sentez yapma yeteneği isteyen bir meslek. Hatta artık salt bir meslek olarak da tanımlanması yetersiz kalıyor. Çünkü gazetecilik, tıpkı avukatlık ya da doktorluk gibi, icra mekanı ve zamanı ile koşulları sınırlandırılamayan bir uğraş, hatta bir yaşam tarzı haline geliyor/gelmeli.

Gazetecilik artık görünen arkasında gizleneni göstermek, olguyu/ olayı tüm boyutlarıyla açığa çıkarmak, gelişmenin nedenlerini, diğer olgularla ilişkilerini faş etmek, yurttaşın düşünce ufkunu genişletmek, okuru aktif yurttaş haline getirmek için dürtmek gibi işlevlere de sahip.

Bugün, okumuş yazmış, toplumsal bilinci ortalamanın üzerinde, aktüaliteyi izlemek isteyen bir yurttaş, radyo, gazete, TV ve İnternet’ten gelen, üstelik çok hızlı ve çok yüzeysel bir şekilde gelen binbir haber ve bilgiyi nasıl eleyecek, seçecek, işine yarayabilecek (News to use)  olanlar ile safraları nasıl ayıredebilecek?

Şimdilik bulunan çözüm, Yavaş Gazetecilik (Slow Journalism).

20. yüzyılın sonlarına doğru, ‘Fast Food’un (Ayaküstü ve sağlıksız besinlerin atıştırılması)  yaygınlaşmasına tepki olarak, önce mide zevkine önem veren İtalyanlar tarafından icad edilip, Avrupa’ya sonra da bütün dünyaya yayılan yavaş ve sağlıklı beslenme yöntemi, bilahare ‘Yavaş Kentler’ ibaresiyle, günlük yaşam modeli haline de getirildi. Çevreyi kirletmeyen taşıt araçları, çevre dostu enerji üretim ve tüketim yöntemleri, dayanışmacı komşuluk, katılımcı yönetim… Belediyelerin bazı önemli ilkeleri haline geldi. Milan Kundera’nın ‘Yavaşlığa Övgü’ başlıklı romanında/denemesinde belirttiği üzere yavaşlık haz almak ya da alınan hazzı uzatmakla da ilgili bir kavram.

Yavaş gazetecilik nasıl oluyor?

Adı üzerinde, hali hazırda piyasada, neredeyse yıldırım hızıyla ve 24 saat boyunca, aralıksız haber üretimi derinlikten yoksun olduğu için red ediliyor. Zaman önemli ve değerli olduğu için, haber haline getirilecek olan olayların seçimi, incelenmesi, irdelenmesi, yazımı, sunumu hep yavaş yapılıyor. Aktüalite eski önemini yitiriyor çünkü maksat esas olarak hızlı olmak değil, doğru olmak. İlle de şu bültene şu haberi yetiştireceğim diye bir derdi olmayan muhabir ve editör, haberi derinlemesine, gerekirse uzun uzun verebiliyor. Üstelik haber seçiminde de, egemenlerin, egemen medyanın saptadığı gündeme (Agenda setting) uymak zorunda da değil Yavaş Gazeteci. Egemen medyanın çoğu zaman kasıtlı olarak ilgilenmediği, dışlanmışlar, kenarda kalmışlar, aykırılar, dikbaşlılar, garipler (Galiba 2. Yeniciler!) Yavaş Gazetecinin değerli konu hazinesi.

Yazım da farklı. Yaşar Kemal’in röportajlarına bakın, Hemingway’in ya da Marquez’in yazdığı ‘feature’ları gözden geçirin, oralarda okura bilgi vermenin, bir şey anlatma ve aktarmanın ötesinde, renkli, canlı, huzurlu, yumuşak, haz veren bir edebi uslup görürsünüz. Bu yöntem sıradan bir biçem pazarlaması değil.

Yavaş Gazetecilik sanıldığı kadar yeni bir yöntem değil. Batı’da mesela aylık ‘National Geographic’ dergisinin her bir sayısının hazırlanması en az 3 yıl, evet yazıyla üç yıl, alıyor. Keza yine Batı’da önemli gazetelerin özel haber araştırma birimleri de, bir habere kimi zaman 2 yıl zaman harcayabiliyor. Bakınız Boston Globe’un Spotlight ekibinin  kilisedeki pedofili skandalı haberi…

Yavaş Gazetecilik, genel olarak ‘Généraliste’ tabir edilen, konu ve uzmanlık ayrımı yapmadan bir seferde her haberi vermeye teşne değil.  Çünkü kadrolar ve zaman sınırlı,  sınırlı olmasa bile derinlik sağlamak için, belirli alanlara yoğunlaşmak gerekiyor. Mesela Yavaş Gazeteciliğin Fransa’daki kalelerinden biri olan haftalık 1 dergisi. Le Monde’un eski yöneticileri ile bilgisayar ‘freak’ gençlerin bir araya gelip oluşturduğu bu dergi, her hafta sadece bir tek konuyu işliyor. Muhabiri, editörü, uzmanı, akademisyeni, sanatçısı bir tek konunun farklı yönlerine eğiliyor.

Yavaş Gazeteciliği önümüzdeki yazılarda yavaş yavaş anlatmaya devam edeceğim.

(1)     Caroline Sauvajol-Rialland, ‘İnfobesité’nin yazarı, Le Monde des Médias, Octobre-Novembre 2016, p5.

TSK, Hande Fırat, siyasi iktidar ve tetikçiler: Hürriyet Sıkıntılı

27 şubat 2017 - 06:00

Hürriyet’in ‘Karargâh Sıkıntılı’ haberi sorunlu. Bir Yakup Cemil zaten hemen kendi cephesinden sert bir tepki gösterdi. Komplo teorisyenleri çeşitli senaryolar üretti. Hürriyet de başka işi gücü yokmuş gibi cevap vermek zorunda. Hürriyet hakikaten gazetecilik yapıyor mu?
Ragıp DURAN

Elimizde, irdelenmesi/tartışılması gereken üç metin var: Hürriyet Ankara temsilcisi Hande Fırat’ın imzasıyla yayınlanan ‘Karargâh Sıkıntılı’ başlıklı haber; iktidarın medyadaki Yakup Cemillerinin bu habere tepkileri ve nihayet Hürriyet gazetesi yönetiminin bu tepkilere verdiği yanıt. Söz konusu üç metni, mevcut siyasi durum yani TSK-AKP ilişkileri ve Hürriyet-AKP ilişkileri bağlamında tahlil etmek mümkün.
Önce Fırat imzalı haber. Bu haberin yazım tarzı, içeriği, birinci sayfadan ‘Karargâh Rahatsız’ başlığı ile verilmesi, sıradan bir gazetecilik/habercilik faaliyetinin ürünü olmadığını gösteriyor. Haberde, yedi konu hakkında, ‘Karargâh’ın kimi yerde ‘askeri kaynakların’ yanıtları yer alıyor. İlginçtir, eleştirilerden nispeten ayrıntılı bir şekilde söz edilmesine rağmen, bu eleştirilerin kim ya da kimler tarafından yapıldığına dair bir bilgi ya da ima bile yok. Böylesine önemli konularda bir açıklamayı ancak Genel Kurmay Başkanının yapabileceğini herhalde herkes bilir, kabul eder. Ne var ki Hulusi Akar, bu kez doğrudan ve açık bir şekilde demeç vermek ya da söyleşi yapmak yerine, ‘Karargâh’ ya da ‘Askeri kaynaklar’ gibi kod isimleri kullanmayı tercih etmiş. Çünkü Türkiye’de siyaset genel olarak doğrudan siyasi, ideolojik, fikri temelde yapılamıyor. Bu aralar da kimse, Genel Kurmay Başkanı dahil, iktidarı rahatsız edecek bir şey söyleyemiyor, söylese bile sorumluluğunu üstlenmek için kendi adıyla söylemiyor. Ya da belki, bu yöntem, TSK’nın bu konularda tam bir birlik ve beraberlik içinde olduğunu göstermek için tercih edilmiş olabilir.

Haberde sadece yedi konu var. Ama kamuoyunun gündeminde, egemen medyaya da yansıdığı üzere eleştiri konusu olan başka meseleler de var. Mesela Akar’ın 15 Temmuz darbe girişimindeki konumu hala net bir şekilde ortaya çıkarıl(a)madı. Mesela, Akar’ın ve Genel Kurmay’ın, Cizre, Şırnak, Nusaybin, Silopi, Gever’de gerçekleştirilmiş olan operasyon adı verilen kıyım ve yıkımlardaki hukuki sorumluluğu gündeme getirilmiyor. Keza, kısaca ‘TSK’nın Suriye’de ne işi ne var?’ cümlesiyle ifade edilen eleştiri de, yedi konunun dışında tutulmuş. Gazeteci iseniz, bu konuları da gündeme getirip muhatabınızdan cevap almak durumunuzdasınız. Gazetecilik, haber kaynağının hazırlayıp size sunduğu metni, haber şekline sokup yayınlamak değildir. Aynı şekilde gazetecilik, sadece bilgi/görüş aldığınız kişinin saptadığı ve istediği konuları kamuoyuna aktarmak değildir. Siz gazeteci olarak bu soruları sormak zorundasınız. Muhatabınız arzu etmez ise yanıtlamayabilir. O zaman da bu durumu okura bildirmekle görevlisiniz.

Konunun önemi itibarıyla, bu haberin yazı işlerinde uzun uzun tartışıldığını, patronun onayının alınarak yayınlandığını kestirmek de güç olmasa gerek. Hürriyet, 1 Kasım seçimlerinden bu yana, iktidar yanlısı editoryal çizgisini derinleştirdi. Belki henüz tam olarak Saray’ın ya da AKP’nin yarı-resmi yayın organı haline gelmedi ama şimdilik gazete sayfalarını magazin haberleriyle doldurarak inkitaları oynuyormuş izlenimi veriyor. Tayin edici konularda ise susmayı tercih ediyor. Yazılı basında belki çok açık seçik bir şekilde belli olmayabilir ama bir haber radyosu düşünün, 21 dakikalık bir haber bülten, sunuyor, 7 dakikası sessizlik!
Hürriyet bu haberin yankı tepki yaratacağını mutlaka biliyordu. Farklı şekillerde algılanacağını da kestirmiştir mutlaka.

Yakup Cemilgillerin salvoları. Adı, Hürriyet’in bordrosunda yer almamasına rağmen, yazılarında ve TV programlarında kendisini Hürriyet’in patronundan da güçlü göstermeye çalışan bir zat var. Yenimahalle nüfusuna kayıtlı olduğu söyleniyor. Nereli olduğu pek mühim değil ama özgüven patlaması yaşayan bir şahsiyet, önüne geleni Hürriyet’ten atabileceğine hatta cezaevine tıkabileceğine inanıyor. Fırat imzalı haber karşısında kızgınlıktan kudurmuş durumda kendisi. Aydın Doğan darbeci, Hürriyet darbe üssü, Fırat’ın haberi suç, ve bu iki kişi tutuklanacak…gibi şeyler yazmış. Benzer birkaç tepki daha okudum Twitter’da ama en güçlüsü yukarıda verdiğim örnek. Şimdi bu yaklaşımın yanı sıra, Türk milletinin en sevdiği spor olan komplo teorileri üretme alanında zengin malzeme var. Efendim, bu haber, Evet’lerin gerilediği bir dönemde, darbe ihtimalini yeniden canlandırmak ve dolayısıyla Evet’i güçlendirmek için yayınlanmış. Kimisi de diyor ki, ‘Aydın Doğan baktı Hayır güç kazanıyor, o zaman TSK vasıtasıyla Saray’a bir taş da ben atayım’. Rivayet muhtelif…
Burada önemli olan bence yine Hürriyet. Çünkü bir gazetenin bağımsız bir yayın politikası yok ise, iktidar odakları tarafından daha kolay bir şekilde manipüle edilebilir. Bir gün Erdoğan bastırır, senin atman gereken manşeti o atar, ertesi gün Akar bastırır o da kendi manşetini senin gazetene çakar. Yakup Cemilgillere fırsat doğar böylece…

Hürriyet kendi habercilikle savunmaya kalkışınca… Bir gün sonra, belli ki Karargâh’tan sonra onlar da rahatsız olmuşlar, Hürriyet, salvolara karşı kendini savunmaya kalkıştı. Haberin kaynağını ‘Genel Kurmay İletişim Dairesi’ diye açıkladı, ki gereksiz. Üstelik senin sorumluluğunu da azaltmıyor. Yetmiyormuş gibi, kendini iktidar yanlısı göstermek amacıyla, eleştirilerin ‘ hükümete muhalif kesimlerden’ geldiğini ilan etti. İyi de kim bu muhalifler? Biraz mağduriyet (İftira, Linç) biraz reklam, biraz propaganda, demokrasi, özgürlük vs’yi de ihmal etmemiş Hürriyet. Geldik şimdi de anahtar cümleye:’Hürriyet bu haberde yalnızca gazetecilik saikleriyle hareket etmiştir’. Ne kadar inandırıcı değil mi? Hürriyet zaten Cizre, Sur yakılıp yıkılırken de gazetecilik saiklerini harekete geçirmişti değil mi? Hürriyet, Kürtler, HDP, Suriye, IŞİD, bombalı saldırılar, akademisyen ihraçları konularında yayınladığı dört dörtlük haberlerde de hep ‘ sadece gazetecilik saikleriyle hareket etti’ değil mi? Yalan söylüyorsunuz, üstelik de beceriksiz bir şekilde söylüyorsunuz. Gazetecilik, bir süredir Hürriyet’in umurunda bile değil. Gazete yönetimi, aklınca, bir yandan iktidara şirin görünmek derdinde, ama bir yandan da yandaş olmamak derdinde. Çok zor hatta imkansız bir seçenek.
Bunca kutuplaşmış bir ülkede, siz hem sözümona orta yolcu bir yayın siyaseti izleyeceksiniz, hem de medya dışındaki şirket ve yatırımlarınızı koruyacaksınız. O da çok zor.

Saray-Hürriyet-TSK: Kim kazandı? Kim kaybetti?

01 mart 2017 - 23:01

Hürriyet’in haberinin içeriği, yani 7 konunun ayrıntısı/geçmişi/nedenleri tartışma gündemine gelmedi, getirilmedi. Varsa yoksa o ‘meşum’ başlık konuşuluyor. Biri ‘terbiyesizlik’ dedi, öteki ‘editoryal hata’. Olan Hürriyet’e oldu sanki. Hulusi Paşa da galiba hala rahatsız…

Ragıp DURAN

Hürriyet gazetesinde çıkan Hande Fırat imzalı ‘Karargâh Rahatsız’ başlıklı haber nedeniyle bir süredir Saray’dan, Hürriyet’ten ve TSK’dan açıklamalar yapıldı. Mesele şimdilik kapanmış görünüyor ama medya ile iktidar arasındaki çatışma ile siyasi iktidar ile TSK arasındaki çekişme kolay kolay sona ermez. Önümüzdeki dönemde bu iki alanda önemli yeni gelişmeler kaçınılmaz.

Şimdi bugüne kadar meydana gelen gelişmelerde kimin ne kazandığına, kimin ne kaybettiğine bakalım.

SARAY, HEM MEDYAYA HEM DE TSK’YA AYAR VERDİ

Genel olarak iktidara özel olarak da kendisine yönelik en küçük eleştiriden nem kapıp etrafı velveye veren bu siyasi iktidar, haberin hem iç sayfadaki başlığından hem de içeriğinden kaçınılmaz olarak işkillendi. Saray, bu haberi, Aydın Doğan’ın merkezi ya da ikincil bir askeri güçle ittifakının bir hamlesi olarak gördü. Ve Doğan ile Fırat’a alabildiğince yüklendi. Oysa ki, belli ki, bu haberde Hürriyet sadece bir aracı. Haberin içeriğini yazan ya da son onayı veren büyük bir ihtimalle bizzat Genel Kurmay Başkanı. Saray’ı ve medyadaki destekçilerini aslında kızdıran, bu haberin doğruluğu. Sadece karargâh ve askeriyenin büyük bir kısmı değil, kamuoyunda da başörtüsü konusunda bir hassasiyet var. Diğer 6 konu da öyle eften püften konular değil. TSK’da Kemalist geleneğin erozyona uğratılmasına yönelik tepkiler bir şekilde ifade ediliyor. Haberde, yani 7 konu arasında bulunmayan, ama toplumun özellikle Kürt dünyasının vicdanını/gönlünü/aklını yaralayan Çökertme Planı’nın somut olarak uygulanmasında Karargâh’ın rolü ve tutumu meselesi var. Bir de bütün Türkiye’yi yakan, asker cenazelerinde somutlaşan ‘Bizim Suriye’de işimiz ne?’ sorusu ile somutlaşan ihtilaf evde sokakta tartışılıyor. Saray ile TSK arasındaki sorunlar, ki hiçbir taraf bu sorunların varlığını inkar ya da tekzip edemiyor, önümüzdeki dönemde başka fırsatlar vesilesiyle yeniden gündeme gelecek. Çünkü karşılıklı açıklamalarla sorun henüz çözülmüş değil.

Referandum kampanyası sırasında meydana gelen bu hadise sayesinde, Saray-AKP-Kiralık/Satılık Kalemler Ordusu, anlaşmazlığı iyi bir propaganda konusu/aracı haline getirme konusunda, kabul edelim, nispeten başarılı oldu. AKP yine mağdurları oynama şansı elde etti. Ama sanki bu sefer kendi kitlesi dahil kimse bu mağdurla dayanışma göstermiyor…

Yine de bir başlık aracılığıyla, neredeyse aynı zamanda hem Hürriyet’e hem de Karargâh’a ayar vermiş oldu Saray. İkisine de diz çöktürdü. Hürriyet de Karargâh da bundan sonra (Hiç olmazsa 17 Nisan’a kadar) Saray’ın tepkisini çekebilecek herhangi bir eyleme girişmez.

Gerçi Erdoğan, Hulusi Akar’a karşı hala nazik görünüyor ama hıncını da Hürriyet’ten almış oldu. Aslında Saray açısından burada eleştirilecek/kınanacak biri varsa o da Hürriyet değil,  Karargâh olmalıydı. Ama bu aralar o biraz zor görünüyor sanki…

HÜRRİYET,  ESKİDEN DE KAYBEDİYORDU BU SEFER DE KAYBETTİ

Hürriyet, evladım, maalesef şamar oğlanı konumuna düştü. Bir Erdoğan vurdu, bir de Akar… Bu arada Doğan Holding’in hisselerinde yüzde 12’lik düşüş de cabası. 15 Temmuz’un çakma Jeanne d’Arc’ı Hande Fırat, iktidar yanlısı tutumu ile terfi etmişken, patronu ‘Aydın Bey’in başına yeni büyük işler açtı. Kimileri, Fırat’ın bu dümeni Saray’ın plan ve teşvikiyle gerçekleştirdiğini yazdı üstelik hala görevde kalmasını da buna bağladı ama ben bu komplo teorisine pek inanmıyorum. Siyaset güç dengelerinin ayarlanması olarak bilinir. Hürriyet, Karargâh ile Saray arasında kaldı. Önce Karargâh’a açtı sayfalarını, sonra çuvalladığını anladı, binbir özür, hemen Saray’dan yana tavır koymaya başladı ama bu bile Saray’ın kızgınlığını gidermedi. Hürriyet, bağımsız bir yayın çizgisine sahip değil. Yöneticisinin iddia ettiği üzere  ‘sadece gazetecilik saikleriyle’ yayın yapmıyor. Hürriyet, kendi özel çıkarlarını savunmaya çalışıyor. Kadim bir iktidar aparatı olarak, yeni iktidarın gözüne girmeye çalışırken onunla uzlaşıyor. Aslında kendi ayağına kurşun sıkıyor.

Hürriyet, hem iktidarla iyi geçinecek hem de iyi gazetecilik yapacak. Mümkünatı yok. Çünkü iyi gazeteciler Silivri’de ya da yurtdışında.

Vuslat Doğan, Ergin-Bila devir teslim töreninde yaptığı konuşmada, ‘Geçen hafta Columbia Üniversitesinde yaptığım konuşmada söylediğim gibi…’ diye bir ibare geçiyor. Bu söylem aslında görmemişlerin söylemidir, bir. İkincisi, mesele orada burada konuşmak değil, konuştuğunu yapmaktır/yapabilmektir. Çünkü sonra sorarlar size: ’Geçen hafta Columbia Üniversitesinde iken, Amerikan medyasının patronuyla, yöneticisi, yazarı ve muhabiri ile Trump iktidarına nasıl karşı çıktığını gördünüz mü?’

Yeni GYY Bila, bilirmiş anlarmış ve daha da önemlisi uygularmış gibi Le Monde’un kurucusu Hubert Beuve-Méry’nin  ünlü tanımı ‘Gazetecilik temas ve mesafe mesleğidir’ sözünü alıntılamış. Daha üstadın adını doğru dürüst yazamıyorsun (Marry!), hakkında bir şey okumadığın belli, kalkıp bir de temas ve mesafeden söz ediyorsun. İnandırıcılık sıfır!

Hürriyet ayrıca beceriksiz. Çünkü tam bu fırtına koparken Genel Yayın Yönetmenini görevden alır mı akıllı bir yönetim? Yok efendim Şubat ortasında kararlaştırılmış da, Sedat Bey yorulmuş da… Bu kadar beklemişsin 2-3 hafta daha bekler insan. Sedat Ergin gibi ciddi bir gazeteciyi, magazin gazetesinin yarı yandaş gazetenin başında tutmanın anlamı yoktu ama zamanlama manidar… Yerine getirilen şahıs ise Mesut Yılmaz döneminden beri iktidarla iyi geçinme uzmanı olarak tanınıyor. Aydın Doğan, yeni GYY Bila’yı bu görev için biçilmiş kaftan sanabilir. Yanıldığını yakında görecek. Çünkü Saray’ın o koltuğa adayı Cem Küçük profilinde biridir.

Bir değini de Hande Fırat’a: Siz, Cumhurbaşkanından ödülü kabul ettiğiniz anda mesleki olarak öldünüz.  Gazeteci, meslek kuruluşu dışında kimseden, ödül kabul etmez, etmemeli. Çünkü siz o ödülü alırsanız, ödülü veren kuruma karşı mesafenizi koruyamaz, o kuruma karşı nesnel davranamazsınız. Darbe girişimi gecesi, iktidarın bir numarasına cep telefonu tutmanız çok abartıldı. Sizi kahraman ilan ettiler. Oysa ki siz ödülü red etme cesareti gösterseydiniz, o zaman normal bir gazetecilik refleksi göstermiş olurdunuz. Gazetecilik,  Madagaskar’da halef selef sokakta dans etmenin ötesinde bir şeydir… Ki ben bu dans sahnesini sevmiştim.

SİVİL HULUSİ BEY PEK BİR MAHÇUP

Genel Kurmay Başkanı Hulusi Akar,  Hürriyet’de haberin yayınlanmasının ardından önce Başbakan bilahare Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşmek durumunda kaldı. Her iki siyasi yetkilinin Akar’a ne söylemiş olduğunu kestirmek pek güç değil. Bu iki görüşmeden sonra Akar’ı, Ankara Havaalanında protokol salonunda, Erdoğan’ın sağında sivil kıyafetler içinde gördük. Cemali, yaramazlık yapmış, bilahare babasından papara yemiş 10 yaşındaki çocuk cemali görünümündeydi.  Hele bir de Erdoğan, basın toplantısında, ‘Zaten Genel Kurmay Başkanlığı da bu konuda bir açıklamayı kendi sitesinde yayınlayacak’ deyince, Akar’ın konumu daha da belirgin hale geldi.  Karargâhın rahatsızlığı aslında devam ediyor. Çünkü haberi tekzip edemiyorlar. Bakmayın siz ‘Hükümetle ordu arasında sorun yoktur’ demelerine. Mecburen öyle dediler. İhtilaf konusunda 7 maddenin hiç birinden dönüş yok, tekzip yok. Mesele galiba basit bir tefsir meselesi.  Başlığa takılmış üniformalı arkadaşlar: ‘‘Yahu biz aslında 7 maddede rahatsızlıklarımızı tek tek anlattık, döktük. Ama ‘Rahatsızız’  demedik. Siz o başlığı atınca biz de haliyle rahatsız olduk’’ gibi bir durum var ortada.

Apoletliler artık medya sahibi değil. Biraz da bunun sıkıntısı var Akar’ın cemalinde.

Deniz Yücel’le mutlaka dayanışmak gerek yoksa!..

05 mart 2017 - 23:01

Die Welt Türkiye muhabiri Deniz Yücel’in yazdığı haberler nedeniyle tutuklanması, Ankara-Berlin ilişkilerini gerdi. Ayrıca medya dünyasında önemli bir tartışmaya yol açtı: Türk kökenli Alman yurttaşı bir gazeteci, Alman gazetesi için Türkiye’yi nasıl izleyip aktarmalı? Empati ve dayanışma eksikliği ile ilkesizlik çok tehlikeli!

Ragıp DURAN

Ankara ile Berlin arasındaki ilişkiler gerginleşirken, Die Welt muhabiri Deniz Yücel’in tutuklanması, Almanya’da ve bütün dünyada, Türkiye’de gazetecilik yapmanın ne denli zor olduğunu bir kez daha somut bir örnekle sergiledi. Bu yetmiyormuş gibi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, henüz hakkında iddianame bile hazırlanmamış olan Deniz Yücel’i, ‘Alman ajanı’ ve ‘PKKlı’ olarak itham etmesi de konuyu iyice vahim hale getirdi. Bir Alman yetkili, Erdoğan’a kısaca ‘Saçmalamayın!’ anlamına gelen bir cümle sarfetti. Bir başka Alman yetkili de ‘Türkiye’de yargının bağımsız olduğuna inanmıyoruz’ mealinde bir açıklama yaptı. Erdoğan, Pazar günü yaptığı konuşmada da ‘Nazi’ sözcüğünü kullandı ki, bu durum sadece diplomatik anlamda bir skandal değil, Almanya’nın hassasiyetlerine karşı ciddi bir saldırı.

Adalet kültürü alanında çok donanımlı olmadığını ayrıca çifte standart konusunda uzmanlığını her açıklamasında faş eden Adalet Bakanının,  Türkiye’de rutin olarak gerçekleşen ancak bu sefer Almanya’da cereyan eden bir uygulamayı, ‘faşist’ olarak nitelemesi de bir başka felaket oldu. Almanya’da toplantı salonu talep ederken, Bakan’ın konuşma yapacağını gizleyenler, Tek Adam propaganda toplantısını Özay Gönlüm Anması diye yutturmaya çalışanlar, yalanları ortaya çıkınca sinirlendi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Alman devletini terörizme yardım ve yataklıkla suçlayan ve yargılanması gerektiğini iddia eden açıklaması, siyasi bir açıklamadan çok, galiba Freudien bir kayma olarak algılandı.

Türkiye, bu gidişle, uluslararası camiada, bir zamanlar İran, şimdilerde de Kuzey Kore gibi ‘Haydut Devlet’ ithamı ile karşı karşıya kalabilir. Ankara’nın uluslararası arenadaki zaten çok sağlam olmayan prestiji ve ciddiyeti ağır yara almış durumda.

Tüm bunlar, işin diplomatik ve siyasi yanı.

Beni esas ilgilendiren işin medyaya, Deniz Yücel’e ilişkin yanları.

Ayrıntılarını henüz bilmiyoruz ama Yücel, sorguda, gazetesinde yayınlanan haberleri nedeniyle gözaltına alındı, bilahare tutuklandı. Bu haberler arasında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın damadı Enerji Bakanı’nın, internete erişebilen herkesin ulaşabileceği maillerinden yola çıkılarak yapılmış haberler ile PKK yöneticileri ile yapılmış bir söyleşi var.

Bir gazetecinin yazdıklarıyla hemfikir olmayan bir devlet, o gazeteciyi tutukluyorsa aslında o haberlerin doğruluğunu teyit etmiş oluyor. Üstelik bu haberlerin söz konusu devleti ne kadar güç duruma düşürdüğünün de bir işareti. Çünkü Yücel’in haberleri, diyelim ki, yanlış, uydurma, propaganda, asparagas… Ki Die Welt bunlara kesinlikle zaten izin vermez. Böyle bir durumda bile, gazeteci tutuklanmaz.  Bu aralar çok moda olan ‘Fake News’un (Yalan Haber’in)  panzehiri, polis, mahkeme, cezaevi filan olamaz. Yalana karşı en etkili çare, okurun güvenini, muhabirin inandırıcılığını kaybetmesidir. Yurttaş o gazeteyi almaz, boykot eder. Meslek kuruluşu da, eğer haber kasıtlı olarak yalan ise, muhabire, editöre belki de gazeteye yaptırım uygulayabilir. İletişim akademisyenleri de olayı inceler, deşer, eleştirir, teşhir eder. Kasıtlı olarak yanlış haber yapan gazeteyi, devlet değil, toplum cezalandırır. Ki burada böyle bir durum söz konusu değil.  Araya polis, savcı, yargıç, gardiyan girdiği zaman, bumerang etkisi boy gösterir, hem haber, hem gazeteci daha çok popüler hale gelir. Belki de kimsenin okumayacağı,  ya da şöyle bir okuyup geçeceği haber, binlerce, on binlerce kez okunur. Hakkında saatlerce konuşulur, sayfalarca yazı yazılır. Yani devletin istediğinin tam tersi gerçekleşir. Basın özgürlüğü mücadelesi yaygınlaşır.

Deniz Yücel’in tutuklanması sadece Türkiye ve Almanya’da değil bütün Avrupa’da hatta bütün dünyada büyük tepki doğurdu. Yücel’in tutuklandığı günden bu yana protesto gösterileri ve kınama bildirileri ve dayanışma toplantıları gündemde. Çünkü, Yücel’in sadece gazeteci olduğunu, sadece gazetecilik yaptığını, Alman ajanı ya da PKK militanı olmadığını herkes biliyor.

Herkes dedim ama galiba Türkiye’den bir zat tamamen zıt görüşte, Almanya’dan da iki gazetecinin de kuşkuları var.

ABD’de Boston’daki Harvard Üniversitesinin Gazetecilik Okulu Nieman Fellowship’ın dergisi Nieman Report’da 28 Şubat tarihinde yayınlanan Georg Diez imzalı bir yorumda iki Alman gazetecinin tutumu eleştiriliyor. ‘Şimdi basınla dayanışma zamanıdır, meslekdaşları suçlama değil’ başlıklı yazının spotu da şöyle: ‘Türkiye’de bir gazetecinin tutuklanması konusunda iki Alman gazetesindeki muhabirlerin tutumu, yazı işlerinde çeşitlilik ve dayanışma sorununu gündeme getirdi’.

Diez, 1969 doğumlu gazeteci-yazar, halen Nieman’da. Der Spiegel’de çalışıyor. Tarih ve felsefe diploması var. Daha önce Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), Süddeutsche Zeitung(SZ) ve Die Zeit(DZ)’da Kültür Servilerinde muhabirlik, editörlük yapmış. Berlin, Beatles, Rolling Stones hakkında kitapları var. Bu aralar Martin Luther konusunda bir kitap hazırlıyor. Diez, Christopher Roth ile birlikte, 11 ciltlik bir tarih derlemesinin de yazarı: 1980-81’de Global Paradigmanın Değişimleri.

Diez, Yücel’in başına gelenleri aktardıktan sonra, bu konuda gazetelerin, gazetecilerin ve meslek kuruluşlarının gerçekleştirdiği protesto, destek ve dayanışma etkinliklerine değiniyor ve FAZ’dan  Michael Martens ile  SZ’dan Mike Szymanski yazılarını aktarıyor.

FAZ muhabiri Martens, muhafazakar gazetede mülteci karşıtı tutumuyla tanınıyor. Martens, Die Welt’in Türkiye muhabiri Deniz Yücel’in yanısıra DZ’ın zaman zaman Türkiye haberleri yapan muhabiri Özlem Topçu’yu da örnek göstererek, ‘Türk kökenli birisinin Türkiye’ye gönderilmesinin yanlış olduğunu’ savunuyor. Martens’e göre, bu durum hem söz konusu Türk kökenli muhabirleri tehlikeye atıyor hem de ‘sadece Türkler ve Türkiye’ye ilişkin haber yapanların’ bakış açılarının dar olacağı görüşünde. Diez, ise gerek Yücel’in gerekse Topçu’nun sadece Türkler ve Türkiye konusunda haber yapmadığını, şimdiye kadar Alman iç politikasına ilişkin çok sayıda haber yayınladığını hatırlatıyor. Martens’e göre, ‘Türk kökenli olmasaydı bir muhabir, olayları böyle mi izleyip aktarırdı’ diyerek, haberin kalitesi ile muhabirin etnik/milli kökeni arasında garip bir ilişki kuruyor.

SZ’dan Szymanski ise galiba AKPli! Gazetesinin hem Yunanistan hem de Türkiye muhabiri olan Szymanski, herhangi somut bir kanıt göstermeden, Yücel’in gazeteciden çok ‘aktivist’ olduğunu iddia ediyor ve sanki bir suçmuş gibi ‘Türkiye’de tutuklanan onlarca gazetecinin safında yer aldı’  diyor.

Nieman Report’daki yorumunda, Alman basınını ayrıca Türkiye’yi bildiği belli olan gazeteci Georg Diez, Yücel ve Topçu’nun Almanya’da doğup büyüyen 3. ve 4. Kuşak Türk kökenli gazeteciler olduğunu hatırlatıyor. Almanya’da yaklaşık 5 milyon Türkiye kökenli insanın yaşadığını, bu nedenle Türkiye meselelerinin aslında biraz da artık Alman iç politika meseleleri haline geldiğini yazıyor. Diez, Alman basınının etnik köken olarak çok homojen olduğunu, Yücel ya da Topçu gibi Alman vatandaşı da olsa yabancı kökenli gazetecilerin çok az olduğunu hatırlatıyor ve  ‘Bir görüşe göre, Almanya’da doğup büyümüş olmak, Alman vatandaşı olmak kimilerine göre yetersiz, tam Alman olmak gerekir’ diye yazıyor. Oysa ki Diez, haklı olarak, Yücel ve Topçu’nun Alman vatandaşlığını global bir yorumla ele aldığını hatırlatıyor. Diez, Almanya’da Hitler dönemine gönderme de yaparak, Nazilerin iktidar karşıtı basını o zamanlar ‘Lügenpresse’(Yalancı Basın) olarak nitelediğini hatırlatıyor.

ABD’de özellikle yazı işlerinde çeşitliliğin (Farklı etnik, milli ya da dil gruplarından gazetecilerin bir arada çalışması)  Almanya’da pek söz konusu olmadığını yazan Diez,  ayrıca ABD’de son dönemlerde Trump’un gazeteci karşıtı tutum ve politikalarına karşı mesleki dayanışmanın önemine vurgu yapıyor.

Yazının son paragrafı  şöyle:

“Eğer Almanlar, neredeyse suç ortaklığı diyebileceğimiz bu tutuma ve ilkesizliğe yeniden düşerse bu durum tehlike yaratır. Avrupa olsun, ABD olsun keza Türkiye, otoritarizm tehditi ile karşı karşıya. Dolayısıyla mevcut durum, mesleğimizin ahlakı ve mücadele etme iradesi açısından hem bir karakter hem de cesaret sınavı niteliğindedir. İşte bu nedenle Süddeutsche Zeitung ve Frankfurter Allgemeine Zeitung’un göstermekten imtina ettiği empati sadece hayal kırıklığı yaratmıyor ayrıca bir tehlikeye işaret ediyor.”

‘Damarlarındaki asil kan…’

09 mart 2017 - 06:34

Keşke bütün meselemiz sadece Erdoğan olsaydı. Oysa ki sosyal-demokrat, muhalif hatta solcu olduğunu sanan bazı şahsiyetler/kurumlar var ki, devletten de devletçi, milletten de milliyetçi. Hele mesele Kürt konusu olunca…

Ragıp DURAN

Yakın geçmişte meydana gelen üç olay, kendisini solcu sanan Türklerin bile olağanüstü bir şekilde milliyetçi ve devletçi reflekslere sahip olduğunu göstermesi açısından ilginç…

Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesinin (AKPA) son oturumunda, Türkiye’deki gelişmelerden rahatsız olan milletvekillerinin çoğunluğunun isteği üzerine, Türkiye’deki demokrasinin gerilemesi konusunda acil bir tartışma oturumu açılması gündeme gelmişti. Başkanlık Divanı, Ankara’nın baskısı ve mali şantajıyla bu öneriye karşı çıkınca, AKPA Genel Kurulunda önerinin ancak 3/5 çoğunlukla geçmesi mümkündü. Oylamada çoğunluk sağlandı, ancak 3/5’e ulaşılamadı. AKPA’da AKP, CHP ve HDP milletvekilleri var. AKPli milletvekillerinin çoğu, TBMM’deki Anayasa tartışmaları nedeniyle Strasbourg’a gelmemişlerdi. CHPliler ve HDPliler vardı. HDP, tabi ki lehte oy kullandı. CHPliler ise oylamaya katılmadı. Ayaküstü bir görüşmede bir CHP milletvekili sorum üzerine dedi ki: “Bu Avrupalıların çoğu Türkiye düşmanı. Biz bu oyuna gelmemek için oylamaya katılmadık. Ayrıca HDP ile aynı safta oy kullanmayı Türkiye’de tabanımıza anlatamayız”. Oylama konusunun Türkiye olmadığını Erdoğan rejimi olduğunu anlatmaya çalıştım ama nafile. Artı, bir siyasi hareket, kendi başına özgürce siyaset belirleyemeyip, başkasının ya da rakibinin tutumuna göre pozisyon alıyorsa, o siyasi hareket zaten değersiz ve önemsizdir.

Kendisini sosyal-demokrat hatta solcu sanan bir çok insanda, bu ‘Türkiye’ yani aslında devlet ve millet sevgisi var. Kendileri Türkiye’de, zaman zaman da olsa, Erdoğan rejimini bazen sıkı bir şekilde eleştirse de, deplasmanda, Avrupa’da, ‘Türkiye’yi savunuyorum’ adı altında, Erdoğan rejimini destekliyor. Kol kırılır, yen içinde kalır! Biz bize kavga ederiz ama gavurun önünde birbirimize destek olmamız gerekir!

Türkiye hâlâ kapalı bir toplum, hâla 21. yüzyıla geçememiş durumda ve hâlâ birey kavramından çok sürü anlayışına prim veriyor. Çok milli ve çok yerliyiz yani…

Buna rağmen, son yapılan bir araştırmaya göre Türkiye’de her 3 gençten biri Türkiye dışında yaşamak istiyor. Ayrıca 70 milyonu aşkın nüfusa sahip bu memlekette pasaport sahibi yurttaşların sayısı 5 milyonu geçmiyor. Bildiği yabancı dili işinde kullanabilen insan sayısı ise nüfusun sadece yüzde 1’i! Bu istatistikler bile neden bu kadar milliyetçi ve devletçi olduğumuzu göstermiyor mu?

İkinci vaka: Çok şaşırtıcı olmasa da CHP lideri Kılıçdaroğlu’nun Erdoğan-Berlin ihtilafında yine Erdoğan’ın safında yer alması. Kılıçdaroğlu, HDPli eşbaşkanların tutuklanmasına, milletvekilliğinin düşürülmesine, parti yöneticilerinin haksız hukuksuz bir şekilde gözaltına alınmasına sessiz kalır hatta desteklerken,  AKP’li Tek Adam propagandacısı Bakanların  Almanya’daki ifade özgürlüğünü savunuyor. Bravo! Çünkü Erdoğan, Bozdağ ve Zeybekçi Türk ve bu devletin temsilcileri… Karşı taraf ise ya “Allah’ın Alman’ı” ya da “Kürt”. Kılıçdaroğlu’nun Erdoğan-Berlin anlaşmazlığında Berlin’i savunması beklenmez. Ama ‘Eyy Cumhurbaşkanı, siz Türkiye’de o kadar insanın ifade özgürlüğünü kısıtlarsanız, Almanya’da da size aynısını yaparlar!’ diyebilirdi.

Son olay ise sosyalistliği tartışmalı da olsa Sosyalist Enternasyonal’in son toplantısında, Başkan Yardımcısı CHP’li eski milletvekili Umut Oran’ın  PYD’ye karşı kahramanca savaşması. Aslında okumuş-yazmış, efendi bir zat olan Oran, CHP’li kimlik, hele de uluslararası arenada ‘Türk sosyal-demokratı’ kimliği su yüzüne çıkınca, değme Kürt düşmanlarına parmak ısırttırıyor. Oran’dan beklenen, Ertuğrul Kürkçü’nün belirttiği üzere, Türkiye’deki baskıları Sosyalist Enternasyonal’e taşımak, demokratik-özgürlükçü dayanışma ve desteği sağlamak olmalıydı. O ise, kesinleşmemiş gayrı-resmi raporlara dayanarak, PYD’nin İnsanlık Suçu işlediğini öne sürüp, Suriyeli Kürtlerin siyasi temsilcisinin Sosyalist Enternasyonal’e tam üye olmasını engellemiş. IŞİD sözcülüğüne soyunmuş bir açıdan… Aynı karakterdeki Sözcü gazetesi de zevkten dört köşe, ‘AKP’nin yapamadığını CHPli yaptı’ manşetiyle veriyor. Bir sürü somut yanlış var, bu açıklamalarda: Bir kere ‘İnsanlık Suçu’ işlediği öne sürülen örgüt PYD değil YPG. İkincisi, AKP, Sosyalist Enternasyonal üyesi olmadığına göre Oran’ın yaptığını zaten yapamaz. Ayrıca AKP devleti, Suriye’de zaten YPG’yi bombalayarak, Oran ve IŞİD’le birlikte Kürtlere karşı savaşını sürdürüyor.

Ben kendimi bildim bileli, bu ‘Vatan, Millet, Sakarya’ edebiyatından uzak durmaya çalışırım. Çünkü bu söylem, egemenlerin söylemidir. Bu söylem yapay bir birlik oluşturmaya yönelik, milliyetçi bazen ırkçı çoğu zaman da devletçi bir söylem. Üstelik sürü ideolojisinde sık geçer.

Bizim Ulusal Marş ya da Gençliğe Hitabe gibi popüler ve resmi metinlerimizde, ‘damarlarındaki asil’ kan gibi ‘neurovasculaire’ terminolojiden dizelerle, ‘hakkıdır Hakka tapan’ gibi ilahiyat edebiyatından parçalar vardır.

Son yıllarda Ermenilerin, özellikle Hrant Dink’in ve tabi ki Kürtlerin muhalefeti, Türk egemen mentalitesini/devletçi zihniyeti sorgulamak için iyi bir zemin yarattı.

Geçmişle ve bu olumsuzluklarla yüzleşmeden medeni olmak, çağdaş olmak, demokrat olmak çok zor. Hatta imkansız.

Yoktur muktedirin çaresi gülen insana karşı…

11 mart 2017 - 23:01

Umberto Eco, Gülün Adı’nda çok güzel anlatmıştı: İktidarlar,  güleni ve gülmeyi sevmez. Kendi de zaten abuk suratlıdır, gülmez, güldürmez ve eğlenmez, eğlendirmez. Oysa ki bir gülüşle muktediri bağlarsın olduğu yere, hatta yıkar geçersin. Gülmek ve güldürmek siyasi bir araç aslında…

Ragıp DURAN

Cuma akşamüstü, Selanik Belgesel Filmler Festivalinde Stelios Kuloğlu’nun ‘Ölümüne Kahkaha’ (Laughing  to Death) başlıklı 90 dakikalık belgeselini seyrettik.

Stelios, benim 35 yıllık Yunanistanlı gazeteci arkadaşım. Hem yazılı basında köşe yazarlığı yaptı hem de TV’de yıllarca belgeseller yayınladı. Haftalık ‘Sınır Tanımayan Röportajlar’ dizisinde, Yunanistan’ın iç politikası ve uluslararası politika hakkında yüzlerce belgesel ve program yaptı. Stelios, Türkiye’yi de iyi tanır. Her yıl en az bir kere gelir, ya bir röportaj kaleme alır ya da belgeseli için sahneler çeker. Kardak/İmea krizi sırasında ATV’de Siyaset Meydanı programına katılarak iki ülke arasındaki gerginliğin nedenlerini anlatıp, dostluk ve barış mesajları vermişti. 2015 yılından bu yana Syriza listesinden Avrupa Parlamentosu milletvekilliği yapıyor. Avrupa Birleşik Sol grubun üyesi.

‘İfade özgürlüğü, siyasi bir araç olarak mizah ve Charlie Hebdo’ alt başlıklı belgeselde Stelios, Amerikalı ‘Yes Men’ aktivistlerinin etkinliklerini de ekrana taşıyor. Kısaca ‘Aldatarak mesaj vermek’ diyerek aktarabileceğimiz bu teknikle, Yes Men grubu sahte isimler/sahte kurumlar yaratarak Bhopal felaketi, Çevre trajedisi ya da Terörizme Karşı Mücadele gibi konularda mevcut sistemin çıkmazlarını, gülerek, alay ederek teşhir ediyor.

Gazetecileri, gazeteci uyanıklığını gündeme getiren iki sahneden söz etmem gerekiyor: Yes Men’ciler, 1984 Aralık ayında Hindistan’da Bhopal’de böcek ilacı üreten bir fabrikada zehirli gaz sızıntısı nedeniyle 18 bin kişinin ölüp 150 binden fazla insanın yaralanıp sakat kaldığı felaket konusuna eğilmiş. Fabrikanın sahibi Amerikan Union Carbide şirketi, ticari sır adı altında kaçak gazın muhteviyatını bile açıklamamış, bu nedenle de çok sayıda hastanın tedavisini engelleyip onların da ölümüne yol açmıştı. Bhopal halkı ve mağdurlar adına dava açan avukatlar, uzun hukuki mücadeleden sonra Union Carbide’ı sadece 470 milyon dolar tazminat ödemeye mahkum ettirmişti. Ne var ki bu tutar Hindistan hükümetine ödendiği için mağdur ve yaralılar pek yararlanamamıştı, zaten yararlansaydı bile kişi başına ancak 500 dolar gibi cüzi bir miktar düşecekti. Benim favori şarkıcım Renaud, ‘Morts Les Enfants’ (Ölen Çocuklar) şarkısında Bhopal’e bir dörtlük ayırmıştı:

(Morts les enfants de Bhophal

D’industrie occidentale

Partis dans les eaux du Gange

Les avocats s’arrangent)

Bhopal’da ölen çocuklar

Batı sanayiinin kurbanları

Cesetleri Ganj nehrine sürüklenmiş

İki tarafın avukatları anlaşmış

Union Carbide, felaketten sonra Bhopal’daki meşum fabrikayı Dow Chemical Company adındaki bir başka Amerikan şirketine sattı. Dow, sanki hiç olmamış gibi kaza sözcüğünü ağzına bile almadı, tazminat taleplerini de es geçti. Ama Yes Men’ciler, hızlı bir organizasyonla, BBC’nin Paris bürosunu amiyene deyimle keleğe getirip ‘Dow firması bu sabah Yönetim Kurulu toplantısında Bhopal fabrikasından bu yıl elde ettiği X milyar doların Y milyarını mağdurlara bağışlamayı kararlaştırdı’ önermesini kabul ettirdi. Canlı yayına çıkan Dow şirketinin sözcüsü konumundaki Yes Men’ci, olağanüstü trajik bir tonda konuşarak, insancıllık gösterisi yaptı ve ‘O kadar çok kâr ettik ki bunun bir kısmını kazazedelere vermemek olmazdı. İnsanlığımıza vicdanımıza yakışmazdı’ mealinde bir şeyler söyledi. Ve canlı yayınlanan bu açıklama Bhopal’de sevinç, Dow genel merkezinde ise şaşkınlıkla karşılandı. 2 saat içinde tekzip geldi. Sonra BBC, Yes Men’cileri tekrar ekrana çıkarıp, sunucu sert ve ithamkâr bir tonda ‘Bizi neden işlettiniz? Bu yaptığınız ayıp değil mi? Bu bir sahtekarlık!’ dedi. Yes Men’in yanıtları basit idi: ‘18 bin insan ölürken bunu kaza diye sunarak siz kimi işlettiniz? Tazminat ödemeyen Union Carbide’ı savunmak ayıp değil mi? Sahtekarlığı ortaya çıkarmak bizim değil BBC’nin işi değil mi?’ Koca BBC tuzağa düşmüştü. Çünkü haber güzeldi, cazipti, kamu çıkarı bile vardı ama doğru değildi.

Yes Men’cilerin ikinci çıkarması Brüksel’deki Avrupa Parlamentosuna. Global Security Response adında sahte bir danışmanlık firması kurmuşlar. Terörizme karşı, savaşla ya da şiddetle, demokrasiyi kısıtlayarak mücadele edilemeyeceğini açıklıyor Yes Men’ci ve çözüm olarak önerdikleri formülü canlı olarak sunuyor. Kocaman bir şişme pakete konmuş bir adam. Üzerinde bir takım düğmeler, aletler filan var. Avrupa Parlamentosunun Basın Konferansı salonunda düzenlenen bu gösteriye 27 üye ülkenin AB’nin Yasama Organını izleyip aktaran muhabirleri (Radyo, TV, Yazılı basın ve İnternet siteleri) katılıyor. Sunum bittikten sonra sorulan sorulardan bir demet:

• Kaç para bu koruyucu?
• Bununla yüzmek mümkün mü?
• Bununla koşarak kaçmak gerektiğinde ne yapıyorsunuz?
• Bunu bir drone’a bağlayıp uçmak mümkün mü?
• Gazetecilere eşantiyon verecek misiniz bunlardan?

Ertesi gün başta Belçika basını olmak üzere Avrupa medyası basın toplantısını ciddi ve doğruymuş gibi yansıttı. Kimse haberin aslını denetlememiş, gazeteciliğin esası olan ‘sunulan bilgiden kuşku duymak, başka kaynaklardan araştırmak, en az iki ayrı kaynaktan doğrulamak’ gibi yapılması zorunlu denetlemeleri hiç yapmamış.

Anlayacağınız, hiçbir gazeteci, show’un bir medyatik(!) gösteri olduğunu, işin esasının terörizme karşı mücadeledeki olumsuzlukları ve çıkmazları sergilemek olduğunu hiç mi hiç anlamamış. Saçma sapan, anlamsız, kıyıdan kenardan sorular soruyorlar. Meraklılar ya…

Belgeselde, öne çıkan aktör aslında Charlie Hebdo dergisi. Stelios, derginin mevcut yöneticileri ile ayrıca katliamdan önceki idarecileriyle yaptığı söyleşileri aralara serpiştirerek, anlamsız polemiklere girmeden, Charlie Hebdo’nun amacını, başına gelenleri anlatıyor. Bir yanda kahkaha, bir yanda kan revan içindeki Charlie Hebdo bürosu… ‘Bu sahnelerde biraz zorlandım. Bilhassa bu sekansları birleştirirken zorlandım. Hem acaip bir gırgır var işin içinde ama aynı zamanda da vahşice katledilmiş ondan fazla dünya çapında karikatürist ve yazar…’ dedi.

Siyaset ve mizah deyince, Erdoğan da kaçınılmaz olarak sahneye çıktı bir ara. Türkiye Cumhurbaşkanının bir Alman mizahçısıyla olan ihtilafına kısaca değindi geçti belgesel.

Yes Men’cilerin yaptığını 80li yıllarda Anglo-sakson dünyada Adbusters gibi gruplar da yapmıştı. Fransa’da da, sahte bir Le Monde gazetesi (Le Monstre-Canavar) yayınlayıp okurları keleğe getirip güldürmüştü.

Kuşkusuz bu da bir mizah türü. Ve Stelios’un dediği gibi, ‘Mizah, siyasette yenilmesi güç bir kozdur bizim elimizde!’.

Türkiye’deki muktedirler Gezi’den neden bu kadar korktu ki?

Cahil, aptal, küstah ve saldırgan

15 mart 2017 - 23:01

Bir cinnet hali yaşadıklarımız. Mesele sadece bir-iki yetkilinin yel değirmenlerine saldırması değil. Kitlesel bir psikozdan geçiyoruz. Gerçek, mizahı çoktan aştı, şimdi kabus kapısındayız. Avrupa sokaklarında yine ağzı bıçaklı, sakallı bıyıklı adamlar dolaşıyor.

Ragıp DURAN

Şu son bir-iki hafta içinde olup bitenleri alt alta koyup üzerinde biraz düşünsek ne kadar vahim bir tablo ile karşı karşıya kaldığımızın resmidir.

Bütün ülkelerde üst düzey eğitim almış, bilgili, kültürlü, nazik, işini iyi yapan, çapı ülke sınırlarını aşan insan sayısı her zaman küçük bir azınlıktır. Elit dediğimiz bu kesim, medeni ülkelerde, halkın geri kalan kısmı ve çoğu zaman devlet tarafından el üstünde tutulur, aileler bu şahsiyetleri çocuklarına rol model olarak tanıtır.

Burada ise özellikle son 10-15 senede bu nadir insanlar, toplumun iktidarperver kesimi ve bizzat devlet yöneticileri tarafından sürekli olarak aşağılanıyor. Diplomatlarla ‘Mon Cher’ diye alay ediliyor. Dünya çapındaki piyaniste ‘Vatan Haini’ deniyor. Kitapları onlarca dile çevrilmiş yaşlı başlı romancılar mahkemelerde süründürülüyor. İdealist devlet adamları ‘Sarhoş’ diye hakarete uğruyor. ‘Okumuş yazmış insanlardan memlekete hayır gelmeyeceğini’ söyleme cüretinde bulunabiliyor bir eğitim yetkilisi. Yüzlerce akademisyen sorgusuz sualsiz üniversitelerden ihraç ediliyor. Televizyonlara uzman diye çıkartılan, ‘Profesör’ ünvanlı bir takım insanlar, ipe sapa gelmez, gayrı ciddi sözler sarfedebiliyor: 3. Köprüyle, 3. Havalimanı yüzünden oluyormuş bunlar! Batı bizi kıskanıyormuş! Oysa ki istatistiklere göre, eğitim ve kültür düzeyinin yükseldiği bölgelerde iktidar partisinin oyları azalıyor. Dolayısıyla cahil kalabalığın daha güçlü olması gerekiyor bu iktidarın iktidarını sürdürebilmesi için.

Hayatında Avrupa’ya gitmemiş, Avrupa Birliği’nin ne olduğu konusunda en küçük bilgisi olmayan, Batı medeniyeti, kültürü ve zihniyetinin yanından geçmemiş kravatlı ve kırmızı plakalı arabalara binen bir zevat, Brüksel ya da Berlin bir de Amsterdam hakkında ahkam kesiyor.

Yukarıdan, medya aracılığı ile gaz verince, aşağıdaki kul sürüsü de, Hollanda’ya karşı eylem yaparken portakal bıçaklıyor. Meyve sadistleri! Ya da ineğini keseceğini açıklıyor. Hayvan katilleri! Bu cenahın sözümona okumuş kısmından bir Profesör de ‘Erasmus Programlarını’ iptal ettiğini açıklıyor kasılarak. Tüm bu akılalmaz yaptırımlar karşısında Hollanda’nın içine düştüğü korkunç durumu tahayyül edebilirsiniz: Portakallar gazi, inek sizlere ömür, Erasmus’tan Türk öğrenci gelmeyecek. Bitti Hollanda!

Bunlar yalancı. ‘Özay Gönlüm’ü Anma Gecesi’ yapacağız deyip salon tutuyorlar, sonra da orada Bakan’ın propaganda konuşmasını organize ediyorlar. Bir başka bakanı konsolosluğun arabası ile gizlice bir başka ülkeden getirip yine propaganda konuşması düzenlemeye kalkıyorlar. Kendileri aptal, tamam. Ama karşısındakini de aptal yerine koyuyor.

Bunlar küstah. Bir bakan Berlin’de uluslararası bir fuarın açılış töreninde ortaokul ingilizcesi ile konuşurken ‘Bullshit’ sözcüğünü telaffuz edebiliyor. Dahası kahve muhabbetinde bile kullanılmaması gereken ‘Nazi’ suçlaması havalarda uçuşuyor en üst düzey yetkililerin açıklamalarında.

Sonra tarih bilgisi ve perspektifi Emin Oktay’ın kitabıyla sınırlı bu yetkililer, ‘Hollanda, Konya kadar bir yer’, ‘Bütün nüfusu bizim bir şehrimiz kadar’ diyerek böbürlenip horoz gibi kabarıyor.

Hollanda’nın ekonomisi, tarım üretim kapasitesi, nüfusunun eğitim ve kültür düzeyini gösteren somut bilançolara bakmak bile istemiyor bunlar.

Üzülüyor insan. Çünkü öyle çok parlak, çok başarılı bir ülke olmasa da burası, bugünkü iktidar sahiplerine layık değil bu memleket. Yakın geçmişte bile bunlardan kat be kat üstün Cumhurbaşkanları, Başbakanlar, Dışişleri Bakanları görev yaptı bu ülkede.

Bilginin yerine inancı, bugünün ve yarının yerine geçmişi, efendiliğin yerine kabadayılığı koyduğunuzda, devlet yönetemezsiniz. Kimse ciddiye almaz sizi. Almıyorlar da nitekim. Dar iktidar çıkarları uğruna kamuyu, devleti feda edemezsiniz. Ederseniz kendi sonunuzu hızlandırırsınız.

Özgüven diyorlar bunlar. Yanlış. Çünkü Türkçe de bilmiyor bunlar. Bu yapılanlar sadece haddini bilmemektir. İktidarı yitirme paniği her türlü çılgınlığı yaptırabiliyor.

Hem sonra illeri ilçeleri yakıp yıkan, yüzlerce insanı katleden, binlerce memuru işinden eden, gazete, radyo ve televizyonları yasaklayıp kapatan, kendisinden başka hiç kimseye hiç bir hak hukuk tanımayan devlet Almanya mı yoksa Hollanda mı?

Yıllar önce söylemişti Mitterrand: Milliyetçilik savaştır!

ARTI TV için…

19 mart 2017 - 23:01

Az buz değil. Yandaş medyanın egemen olduğu ortama önemli ve değerli bir müdahale ARTI TV. Çölde bir vaha. Hayırlı bir doğum. Allah (Ya da kim uğraşıyorsa bu işlerle) analı babalı büyütsün. Milyonlarca kardeşi, akrabası olsun…

Ragıp DURAN

Kapanan, kapatılan, yasaklanan her gazete, dergi, radyo istasyonu, televizyon kanalı ya da İnternet sitesi, gazetecilik evreninde yasa yol açar. Yayına yeni başlayan her gazete, dergi, radyo, televizyon ya da İnternet sitesi de, tıpkı bir bebeğin doğumu gibi, önce annesine babasına yakın çevresine ve sonra aslında herkese büyük bir sevinç, mutluluk ve umut verir. Ağlayan, bağıran, arada sırada sırıtıp, kusan, altını kirleten minicik yaratık bir süre sonra konuşacak, ayaklanacak, toplumun bir bireyi olacak. Eğlenecek, hüzünlenecek, gülecek, ağlayacak, bağıracak çağıracak, okula gidecek, sınıfları geçecek ya da sınıfta kalacak, mitinglere katılacak, gözaltına alınacak, mahkemeye çıkacak, tutuklanacak, hapis yatacak, sonra tahliye olacak, (Türkiye’den söz ediyorum) erkekler askere gidecek, (Gitmek mecburi olmasa aslında çoğu gitmez!) terhis olacak, işe girecek, kızlar mektep okuyacak, kadınlığını savunacak, işten atılacak, sevecek, sevilecek… Daha bir sürü hadise… Hayat işte. Benzeri vakalar medya kuruluşlarının da başına gelir, gelecek.

İletişim biliminin Kanadalı kurucu babası Marshall McLuhan, 60lı yıllarda bilimsel çalışmalardan sonra çıkardığı teorik sonuçlar uyarınca, televizyonu, akla değil duygulara hitap ettiği için ‘Sıcak Medya’ olarak tanımlar. Yazılı basın ise, akla yani beynin sol yarım küresine seslendiği için, ‘Soğuk Medya’dır. TV, görseli ve sesiyle, ama geri kalmış ülkelerde, görüntü ve sesi tekrarlarla bozarak, altyazı bantlarıyla, zoom’larla, fonda heyecan yaratan sonradan eklenmiş ses ya da görüntü efektleriyle filan muhayyileyi zorlar, sınırlar, bozar. TV aslında iyi bir ajit-prop organıdır. Heyecanlandırır, korku ve endişe ya da sevinç ve coşku salabilir. TV üstelik çok hızlıdır, gözümüzün önünden onlarca kare geçer saniyeler içinde. Düşünceye, düşünmeye vakit bırakmaz. Sığdır da. Derine inemez, değer geçer. Ayrıca TV tembelleştirir insanı. Pijama-terlik gömülürsün koltuğa, fındık fıstık eşliğinde zamanın nasıl geçtiğini bilemezsin. Ben biraz da bu nedenlerle pek TVperver değilimdir. Çok önemli bir şey olmadıkça ve maç yoksa, bizim evde TV pek açılmaz.

Ne var ki yukarıda sıraladığım teorik olumsuzluklara rağmen, toplumsal ve siyasi olarak meseleye Türkiye özelinde baktığımızda farklı bir manzara ile karşı karşıyayız: Türkiye’de toplumun önemli bir kesimi bilgi ve haberleri hala esas olarak TV’den alıyor. Türkiye’nin TV manzarasında, medyanın neredeyse yüzde 95’i iktidarın propaganda makinası olarak işlev görüyor. Türkiye genelinde izleyici, akıldan çok yüreklere hitap edilmesini talep ettiği için, TV hala popüler bir medya. Ciddi yazılı basın bile, Evlilik Programları ve Survivor ya da Sabun Köpüğü dizileri gibi, çok ideolojik programlardaki gelişmeleri haber olarak izlemeye devam ediyor.

Böyle bir konumda ARTI TV’nin anlamı, işlevi ayrı bir değer kazanıyor. Hazırlık çalışmalarının çok küçük bir kısmına da bizzat katılmakla kendimi mutlu hissediyorum ama televizyonculuğun, özellikle televizyon haberciliğinin ne kadar zor bir iş olduğunu bildiğim için çok çalışmanın elzem olduğunu anlıyorum.

ARTI TV’nin başında Celal Başlangıç gibi deneyimli bir gazetecinin bulunması büyük bir şans, başarı için büyük bir koz. Açılış günü 17 Mart akşamı, 3-4 saat boyunca ekran başındaydım. Yöneticiler, konuklar o kadar güzel ve doğru şeyler söylediler ki, umutlanmamak mümkün değil.

Bir kere, herkes, böyle bir TV kanalının acil bir ihtiyaç olduğunu belirtti ki, gerçekten de Türkiye’de 2 ya 3 istisna dışında tüm TV kanalları iktidar yanlısı ya da iktidara teşne yayın politikası güdüyor. Oysa ki bu toplumun en az yüzde 50’si mevcut iktidara muhalif. Dolayısıyla onların da medyada temsili gerek, onların da sesini duyurmak, çoğaltmak gerekir.

ARTI TV’nin önemli bazı kozları var: Bu TV kanalı Türkiye’deki hem muhalif hem de düzgün yani bağımsız yayıncılık geleneğinin bugünkü temsilcisi konumunda. Ayrıca kısa bir süre önce yayına başlayan +Gerçek internet sitesindeki habercilik anlayışı ve bence esas olarak güçlü, zengin ve çok renkli yazar/yorumcu kadrosunun desteğine sahip. Yalnız burada önemli bir nokta, bu tür bir TV’nin yayın politikasında haber/yorum dengesi en az yüzde 60/40 oranında olması gerekir. İzleyici, Türk egemen medyasının önemli özelliklerinden biri olan, ‘fast-thinking product’ tabir edilen ‘hazır ve hızlı düşünce ürünleri’, yani neredeyse hepsi iktidar yanlısı kanaatler/yorumlar/fikriyat yerine, olaya, olguya yani kelimenin gerçek anlamıyla habere ağırlık verilmesini talep eder. Bu açıdan bakıldığında ARTI TV sadece kendi kadrosuyla değil, Türkiye’de ve Avrupa’da yaşayan bağımsız, uzman tüm muhabir ve gazetecilerin de katkısını izleyiciye sunabilecek olanaklara sahip. Başlangıç’ın ‘Büyük bir Şemsiye’den kastı, siyasi yelpazenin genişliğinin ve çeşitliliğinin yanısıra mesleki alandaki çokrenkliliği de içeriyor.

ARTI TV bir haber kanalı olarak, demin sözünü ettiğim Evlilik Programları, Sabun Köpüğü diziler ya da Survivor türü programlar, herhalde, yayınlamayacak. Ancak bu çok popüler program türlerini de, hem siyasi, ideolojik ve kültürel olarak hem de medyatik açıdan anatomi masasına, pardon otopsi masasına yatıracak, işin gerçek uzmanlarıyla tartışmalar düzenleyecek. Kültür sanat alanına kitap ya da sergi tanıtım haberlerinin ötesinde ve derininde, muhafazakar kültüre karşı özgürlükçü ve demokratik kültür ürünlerini etraflıca inceleyecek. Spor, özellikle futbol konusuna da aynı şekilde eğilmesi beklenir. Üstelik Türkiye’de adı sanı pek bilinmeyen, belki de henüz sadece Yrd. Doç. düzeyinde akademik çalışmalar yürüten bu konuların uzmanı onlarca parlak genç var.

Habercilik maalesef pahalı bir uğraş. Ne var ki para her şeyi çözmüyor. Çözseydi NTV ya da CNN Türk gibi kanallar çok başarılı olurdu. Habercilikte tayin edici olan, perspektiftir. Yani, olaya nasıl, kimin açısından yaklaştığımız. İktidar güzellemesi mi kamu çıkarı mı? Tayin edici soru bu. ARTI TV bu konuda, mevcut yönetimi ve kadrosu ile daha baştan avantajlı ve olumlu bir konumda. Futbolda Lucescu ekolü tabir edilen, eldeki sınırlı olanaklarla iyi sonuç yaratmaya yönelik metod, ARTI TV için de geçerli.

ARTI TV’nin Türkiye koşulları nedeniyle, merkezini şimdilik yurtdışında oluşturması hem olumsuz hem de olumlu imkanlar yaratıyor. Avrupa’nın gerek demokratik ortamı, gerekse habercilik açısından zengin olanakları iyi bir şekilde değerlendirilebilir. Olaydan, haberden uzakta olmanın getirdiği dezavantajlar, mevcut iletişim teknolojisinin olanaklarıyla biraz olsun bertaraf edilebileceği gibi, Türkiye’deki muhabirlerin akıllı, ‘compact’, doğru perspektifli çalışma yöntemleriyle sorun aşılabilir.

Fransa’da ‘Les Amis du Monde Diplomatique’ (Le Monde Diplomatique’in Dostları) ya da Türkiye’de bir zamanlar başarılı olan ‘CUMOK’ (Cumhuriyet Okur Klubü) örnekleri esas alınarak, ARTI TV’yi, varlığını sadece sanal ortamda gösteren sıradan bir TV kanalı olmaktan çıkarıp, yurttaşla, izleyicisiyle somut olarak toplantılarda buluşturmanın yollarını bulmak gerekir.

Zor ama yepyeni bir girişime başlamıyor ARTI TV. Televizyon haberciliğinin Kab’esi sayılan BBC (Önce Haber), ile Latin Amerika’da TeleSur (Bizim Kutbumuz Güneydir!), Ortadoğu’da El Manar (Sönmeyen Alev), hatta Al Jazeera’nın (Haber Gündemini Belirleyelim!) ilk dönemi, örnek ya da esin kaynağı olarak alınabilir.

Dilekler ve Kapanış: Herkesin dediği gibi, HAYIR’LI OLSUN!

Akıl almaz baskılara ve devasa medyaya rağmen; HAYIR!

20 mart 2017 - 23:01

Eşitsiz koşullarda, polis, adliye, medya baskısına rağmen Hayır yine de önde. Saray güç durumda. İçeride ve dışarıda yeni provokasyonlar olası. Ama sonunda…

Ragıp DURAN 

Erdoğan ve AKP, iktidara geldiği 2002 yılından bu yana, yani 15 yıldan bu yana, ilk kez bir oylama öncesinde, hem kamuoyu yoklamalarında geride, hem de kampanyada inisyatifi rakibine kaptırmış durumda.

Siyasi yelpazenin en sol ucundan en sağ ucuna kadar çok geniş bir cephede,  Kürtlerden Demokrat Müslümanlara, liberallerden MHP tabanına, CHP’den AKP’nin insaflı yönetici ve seçmenlerine kadar büyük bir çoğunluk bir araya geldi. Çok geniş, çok renkli bir Hayır bloğu var. Kampanya, aslında siyasi bir Parti önderliği olmadan kendiliğinden neşeli ve güçlü bir şekilde gelişiyor. Özellikle kadınlar, sonra öğrenci gençlik, mahalle meclisleri yaratıcı ve çoşkulu bir Hayır kampanyası sürdürüyor. Üstelik de Türkiye’nin dört bir köşesinde. İlginçtir, Erdoğan’ın bu cepheyi bölmek, parçalamak için gerçekleştirdiği girişimler de pek etkili olmadı. Kılıçdaroğlu da zaman zaman Erdoğan’ın değirmenine su taşıyan açıklamalar yaptıysa da, etkisi ve inandırıcılığı olmadığı için sonuçsuz kaldı. Erdoğan, Türkiye’de Tek Adam sultasına karşı çıkan çok farklı kesimleri zamkla birleştirdi.

• Ama siz PKK’lısınız…
• Değilim, ama olsa ne olur?
• Siz de aslında aynı AKP gibi dinci şeriatçı değil misiniz?
• Var belki benzer yanlarımız ama, bu Erdoğan çizmeyi aştı artık!
• MHP’liyim diyorsun ama Bahçeli’ye karşı Hayır diyorsun?
• N’olmuş, sen CHPli olarak Kılıçdaroğlu’nun her söylediğini destekliyor musun ki?
• Ben aslında HDP ile aynı yönde oy kullanmak istemezdim ama Erdoğan’ı da güçlendirecek halim yok yani…
• Bak Aydınlıkçılar da Hayır diyor, utanmıyor musun?
• Ben Aydınlık’tan sorumlu yetkili bayi değilim. Beni ilgilendirmez kimin ne oy verdiği. Üstelik ben başkasının tutumuna bakıp kararlaştırmıyorum ne oy vereceğimi.

Hayır cephesi içinde şimdiye kadar ciddi bir anlaşmazlık belirtisi çıkmadı hiç. Aklı başında yurttaşlar, Hayır cephesindeki her kesimle hemfikir olmasa da, bu anlaşmazlıkları şimdilik buzluğa koymaktan yana. Çünkü biliyor ve anlıyor ki, iç çekişme Erdoğan’a hizmet eder.

Erdoğan sandı ki, bu cephe kolay bölünür, birbirlerine düşerler. Gerçekten ilk bakışta, HDP seçmeni ile MHP seçmenini bir arada görmek pek alıştığımız bir manzara değil. Keza, CHP’yi de anti-Kemalist solcularla aynı karede görmüyorduk şimdiye kadar.

Bu açıdan Erdoğan’ın çeşitli kesimlerde yarattığı yüksek nefret dozuna belki de müteşekkir olmamız gerekiyor. Hayır bloğunun farklı kesimleri, Erdoğan’dan o kadar nefret ediyor ki, diğer karşıtlıkları  ikincil sıraya düştü.

Ülke içinde ve Suriye’de Kürtlere askeri operasyon, yurtdışında AB ülkelerine diplomatik kumpaslı provokasyonlarla, Erdoğan, aklınca MHP tabanını Hayır’dan vazgeçirip Evet’e yöneltecekti. Bu da tutmamışa benzer.

Son 15 yılda yapılan tüm oylama öncesi istatistiklere/anketlere bakıldığında kararsız seçmen kitlesinin hiç bu kadar büyük/kalabalık olmadığını gördük. Erdoğan’ın kazanmaya çalıştığı önemli bir kesim de bu kararsızlar. Kararsız oranının bu kadar yüksek olması normal değil. Çünkü Genel Seçim olsa, bir kesim yurttaşın seçime katılan 10-15 Parti arasında kararsız kalması az çok anlaşılır ve kabul edilebilir bir tutum. Ancak bu kez sadece iki seçenek var: Evet ya da Hayır. Bir önceki referandumda olduğu gibi, sesini yükselten bir Boykot eğilimi/cephesi de yok. Üstelik, Evet ile Hayır öyle birbirine yakın tezler önermiyor. Dolayısıyla kararsızlık için pek müsait bir zemin yok.

Ne var ki, Hayır’cılara yönelik baskı, sindirme, terörist ya da FETÖ’cü suçlamaları, özellikle kamu kesiminde çalışan yurttaşları doğal olarak ürkütmüş olsa gerek. Hayırcılık bugün Türkiye’nin belli sektörlerinde/mecralarında tehlikeli bir tercih. İşini kaybedebilirsin, gözaltına alınabilirsin. Bu nedenle anketlerde bu kesim, soruya, ‘Evet diyeceğim’ ya da ‘Kararsızım’ diye yanıt veriyor.

Evet cenahına bakalım: Kampanya pek sönük. Tüm devlet olanaklarına rağmen, özellikle taşrada mesela koca koca bakanların mitinglerine bile 100-200 kişi ancak gidiyor. Onlar da zaten ya katılmak zorunda olan bürokratlar ya da Parti teşkilatının adamları ile yanına çekebildikleri. Valiler üst düzey bürokratlar, çoğu zaman mecburen ayrıca da 16 Nisan sonrasını pek hesaba katmadan devlet yetkilisi gibi değil parti amigosu gibi davranıyor.

Fikir olarak, siyaseten ne Erdoğan ne de AKP, Evet’i inandırıcı bir şekilde savunabiliyor. Zaten bakın Evet kampanyasının içeriğine, açıktan açığa her zaman net bir şekilde Tek Adamlığı savunamadıkları için esas olarak Hayır cephesine saldırıyor: Hayırcılar terörist, ateist, FETÖ’cü, tembel vs… Yok efendim Almanya ile Hollanda da Hayırcıymış! ABD zaten düşmanmış…

Devlet tüm mekanizmasıyla Evet’i savunduğu için, Hayır bildirisi dağıtan gençleri gözaltına alabiliyor polis. Hayır’ın kurucu babası sayılan HDP’nin eş-başkanları, milletvekilleri, ulusal ve yerel yöneticileri hep içeride. Onlar vakti zamanında ‘Seni Başkan Yaptırmayacağız!’ demişlerdi ya, Erdoğan intikam alıyor. Çünkü hakikaten o seçimde Erdoğan’ı Başkan yaptırmamışlardı. Bugün de, üstelik çok daha geniş ve zengin bir cephe ile Erdoğan’a çok açık bir mesaj veriyorlar: Biz sözümüze sadığız… Seni bu sefer de Başkan yaptırmayacağız!

Egemen AKmedya sakin, kapsayıcı, açıklayıcı bir kampanyanın mümkün olmadığını gördüğünde, saldırıya geçti. Hayırcılara her tür çamur atılıyor. Evet’i savunurken yayınladıkları Erdoğan ve AKP’nin argümanları komik bile değil:

• Havalimanını kıskandılar!
• Tek Adam Tek Adam deyip durmayın… Kılıçdaroğlu ille de istiyorsa ikinci bir Cumhurbaşkanı da atarız!
• Bu hayırcılar tembel… Çalışmak istemedikleri için Hayır diyorlar!
• Müslümanlığın fıtratında Hayır yoktur!

Meşruluğu yasallığı tartışmalı fonlarla oluşturulan havuz medyasına akıtılan milyarlar pek bir işe yaramıyor. Baksanıza anket yaptıramıyorlar, yapılan anketlerin sonuçlarını yayınlayamıyorlar. Kanunları yönetmelikleri alel acele değiştirip, medyanın oylamada tüm taraflara eşit davranma zorunluluğunu ortadan kaldırdılar. Bu da kâr etmedi.

Medyanın gücü de bir kez daha sınanmış oldu. Medya, ancak toplumsal/siyasal gerçeklere uygun yayın yaptığı zaman özgün bir güç olarak bazı değişimlerde sınırlı da olsa pay sahibi olabilir. Toplumun çoğunluğunun iradesine karşı yalan, asparagas, ajitasyon-propaganda ile iktidarı desteklemek mümkün olmuyor. İzvestia ile Pravda önleyebildi mi Moskova’daki iktidarın devrilmesini?

Erdoğan ya da AKP, son 15 yılda Parlamenter rejim nedeniyle hangi icraatının engellendiğini açıklayamıyor. Oysa ki, Başkanlık rejimini övmek ya da bu rejimin gerekli olduğunu anlatmak ve yurttaşları bu yönde ikna etmek için öncelikle mevcut parlamenter rejimin çıkmazlarını, olumsuzluklarını anlatmak/teşhir etmek gerekiyor. Üstelik, dünyadan örnekler, Başkanlık rejiminin olumsuzluğunu yeteri kadar ortaya koymuşken… Başkanlık rejimi ile yönetilen 25 ülkeden sadece 5’inde demokrasi mevcut!

Bu arada Azerbaycan Devlet Başkanı Aliyev ile Kazakistan Devlet Başkanı Nazarbayev’e Hayır’a verdikleri destek için teşekkür etmemiz gerekir.

Hayır’ın önde gitmesi, Hayırcıların özel olarak bir çaba sarf etmemesine rağmen, Evet saflarını biraz dağıttı. Mesela Evet cephesinde ‘Gizli Hayırcılar’  diye bir suçlama var. AKP’nin eski üst düzey yöneticileri, ağızlarını açıp bir kez bile Evet demediler. MHP ve BBP’de Hayırcı yerel teşkilatlar Parti’den ihraç ediliyor.

Evet’le Hayır’ın yarışı dışında AKP zayıfladıkça içeride birbirini yiyenler artıyor. Az Reisçiler Çok Reisçilerin yuvasını dağıtırken, orta karar Reisçiler de tedirgin Reisçilere tuzak kuruyor.

Sonuç olarak, bunca baskıya, yasağa, yıldırmaya ve yandaş medyanın saldırılarına rağmen Hayır cephesi hala güçlü, hala sağlam. Saray bile kamuoyu araştırmalarını yasaklamışken artık Evet’in herhangi bir hükmü kalmamışa benzer.

Her şey bugünkü gibi giderse, ki zaman azaldıkça Saray’ın yeni hamleleri beklenir, 17 Nisan sabahı sandıktan her şeye rağmen Evet çıkarsa, çoğunluk, oylamanın adil, dürüst ve hilesiz yapılmadığına inanacak.

Cami duvarları bu aralar ıslak

26 mart 2017 - 22:14

Bu günlerde yabancı basında Erdoğan aleyhinde onlarca haber, yorum, yazı yayınlanıyor. Batı hakikaten Türkiye düşmanı mı? Yoksa değer ve standart uyuşmazlığı mı var? Belki de bu 3. köprü ile 3. havalimanı Türkiye’yi zora sokuyor. Türk iktidar perspektifi Batı medyasını nasıl okuyor?

Ragıp DURAN

Memlekette doğru dürüst haber, bilgi, yorum, değerlendirme yayınlayabilen iki üç gazete, radyo, TV ve İnternet sitesi kaldığı için, yabancı basının değer ve işlevi arttı. İktidar medyası, kınamak ya da lanetlemek için yabancı medyanın Türkiye hakkındaki yazılarından zaman zaman söz ediyor. Özet olarak, genellikle çarpıtılmış ya da kasıtlı yanlış çevirilerle. Dil bilip bu yayınları izleyenler, meraklılar, tam metni okuyabiliyor da, muhalefet basınında bile bu haber ve yazıların tam metnini okumak her zaman pek mümkün değil. Bild, Blick ve Washington Post’un geçenlerde Türkçe yayın yaptığını da ekleyelim.

Son zamanlarda ABD Kongresi, Alman istihbaratı ve İngiliz yasama organı, 15 Temmuz Darbe Girişimi konusunda önemli açıklamalar yaptı. TBMM’de özel olarak kurulan Komisyon ya da iktidar ile mümtaz Türk matbuatı aradan 8 ay geçmesine rağmen 15 Temmuz’un özü ve karanlık noktaları konusunda sessizliği korurken, yabancı kaynaklar diplomatik bir dille de olsa önemli bilgiler ve üzerinde durulması gereken kaygıları faş etti. 21. yüzyılda artık hiçbir gerçek uzun süre gizli tutulamıyor. Senin devletin gizlemeye çalışsa da, başka devletler bu sırları ifşa ediyor: ‘Kardeşin duymaz, eloğlu duyar!’

Şimdi önce yakın geçmişe bakalım: 2002-2006 dönemini hatırlayalım ya da arşivlere dalalım. O dönemde New York Times’dan Le Monde’a, Frankfurter Allgemeine Zeitung’dan, Reuters’a, Times’dan El Pais’e kadar Batı dünyasının önde gelen yayın organlarında tam sayfa Erdoğan ve Türkiye haberleri, analizleri, söyleşileri çıkardı. ‘Boğaziçi’nde Sessiz Devrim’, ‘Erdoğan dindar ve demokrat’, ‘AB yolunda Türkiye’, ‘İslami Dünyanın yeni rol modeli’  gibi başlıklar atarlardı. Yani o zamanlar ‘Türk düşmanlığı’  yoktu global medyada. Basın-Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğünün bültenlerinde sayfa sayfa tam metin çevirileri yayınlanırdı bu övgü dolu yazıların. Şimdilerde ise, aslında başını kaşıyacak vakti olmaması gereken Dışişleri Bakanlığı, Cumhurbaşkanlığı sözcüsü gibi davranıp Batı medyasında çıkan Erdoğan karşıtı yazıları tekzip etmeye çalışıyor. Çok da etkili oluyor hani…

Batı medyasının Ankara’yı övdüğü dönem galiba Gezi’den sonra tamamen kapandı artık. Kapandığı yetmiyormuş gibi Batı medyası artık Türkiye’de muhalefetin önemli esin kaynaklarından biri haline gelmek üzere.

Belki ‘Batı Medyası’ diye bir genelleme her zaman doğru olmayabilir. Çünkü tüm bu medya organları, farklı ülkelerde, farklı siyasi-ideolojik-kültürel atmosferlerde yayın yapıyor ama yine de onları birleştiren temel bir dizi değer ve standart mevcut. Zaten işte tam da bu nedenle son 3-4 yıldır, adı sanı bilinen Batı medya organlarında, Erdoğan lehine hiç bir değerlendirme-yorum yayınlanmadı.

Ben Paris’te, Londra’da, Amsterdam ve Boston’da gazetecilik yaptım. Fransa’da (CFPJ) ve ABD’de (Harvard-Nieman) medya okullarında tahsil gördüm. Uzun yıllar Türkiye’de yabancı basın muhabiri olarak çalıştım. Meraklı olduğum için de global medyayı izlemeye çalışırım. ‘Türk medyası çok kötü/Batı medyası çok iyi’  gibi anlamsız ve kaba bir tespit yapmayacağım açık.  Batı medyası tüm olumlu yanlarına rağmen, kimi zaman oryantalizm hastalığı bazen başka ideolojik ya da teknik nedenler yüzünden Türkiye’yi izleyip aktarırken rahatsız edici yazılara da yer vermişti.

Ne var ki, Batı kültüründen bihaber, yol yordam ve dil bilmez, bilse de okumaz, okusa da anlamaz (çünkü önyargılı), anlasa da kabul etmez (çünkü milli ve yerli) bir kesim var Türkiye’de. İsim vermeyeyim ama anladınız herhalde kimlerden söz ettiğimi. Bunların bir kısmının kartvizitinde  ‘Prof.Dr’ yazar, bazısı ‘Milletvekili’, bir kaçı ‘Bakan’ (Bullshit!), aralarında çok sayıda Başdanışman var, kimisi de Köşe Yazarı hatta Genel Yayın Yönetmeni! Ortak nitelikleri, sonradan görme iktidarperver olmak. Global medyada ne zaman Saray’ı, AKP’yi eleştiren bir yazı çıksa, haberin/yorumun içeriğine bakmaksızın hemen ‘Siyonist’, ‘Sömürgeci’ hatta ‘Emperyalist’ şimdilerde de  ‘Nazi’ damgasını yapıştırıyor. Bu kesime göre, Türkiye acaip gelişen, büyüyen, kalkınan bir ülkedir ve bu durum da Batı’yı rahatsız etmektedir. Dahası, Batı bizi kıskanmaktadır. Çünkü onların ne 3. köprüsü vardır ne de 3. havaalanı. Bu arada dikkat ettiniz mi, bir süredir Türkiye hava limanlarının iç ve dış hat yolcu salonlarında eskiye oranla olağanüstü bir sessizlik hüküm sürüyor. Kuyruklar filan neredeyse kalkmış. Köprüler de tenha.

Türkiye’de iflasa yaklaştıklarını hissettikleri için cinnet geçiren bu iktidar kliği, Batı medyasının Erdoğan rejimine yönelik eleştirilerini, milliyetçi bir perspektifle hemen ‘Türk düşmanlığı’ olarak algılayıp yansıtıyor. Oysa ki, söz konusu eleştirilerin yazarları arasında bile Türkiye’yi iyi bilen ve seven çok sayıda gazeteci-uzman var. İyi gazetecilik yapmak için, ‘Görev yaptığın ülkeyi seveceksin’ diye bir kural da yok ayrıca.

Türkiye’de görev yapmış bilahare izlenim, düşünce ve anılarını yayınlamış iki parlak meslekdaş mesela, bu kategorinin önemli isimleri: Le Monde’un muhabiri Jean-Pierre Thieck (Mesleki kod adı Michel Farrère-Toprağı bol olsun) ve New York Times muhabiri Stephen Kinzer.

Dogmatik bir şekilde Batı karşıtlığı yapan kesim, eskimiş ve ayyuka çıkmış, Batılı ırkçıların teması olan Haçlı/Hilal kapışmasını ön plana çıkararak, bir yandan milliyetçi bir yandan da dinci bir söyleme sığınarak mağdurları da oynamaya çalışıyor. Oysa ki somut duruma baktığımızda, yani mesela ekonomik göstergeler ya da insani kalkınma endeksi incelendiğinde, bu kiralık hatta satılık kalemlerin iddialarının tümünün yalan/yanlış olduğunu görüyoruz. Ne Türkiye kalkınıyor (Quo Vadis Dollar?) ne de Batı, Türkiye’yi kıskanıyor. Batı, Türkiye’nin nesini kıskanacak ki?   Ay sonunu getiremeyen memurunu mu? İnşaatlarda canını yitiren işçilerini mi? Babasından, kocasından, abisinden, başka erkeklerden fiziki ve sembolik şiddet gören kadınlarını mı? Üniversitelerden ihraç edilen akademisyenlerini mi? Yoksa hapisteki gazetecilerini mi? Yerle bir edilen Kürt il ve ilçelerini mi?

Medya ile sınırlı tutayım gözlemlerimi: Bugün Türkiye’de egemen medyada köşe yazarı, Genel Yayın Yönetmeni, gazeteci, yazar ya da uzman filan diye geçinenlerin ezici çoğunluğu, Batı’nın ciddi bir gazetesinde ‘Office Boy’ ya da ‘Copyboy’ (Müstahdem ya da getir-götürcü) olarak bile istihdam edilmez.

Batı’nın önemli gazetelerine (NY Times, Washington Post, Spiegel…vs…) ya da kamu yayıncılığı yapan radyo ve televizyonlarına (BBC, NPR, France-İnter…vs…) baktığımızda bu kurumlar, gazetecilik dışında sinai, mali, ticari başka işlerle uğraşmıyor. Sadece gazetecilik/habercilik yapıyor. Kendi devletleri ya da Türk devleti ile organik bir çıkar ilişkisi içinde değiller. Kamu ihalelerine filan girmiyorlar. İktidar aleyhine haber yaparsam gazetem-televizyonum kapatılır, muhabirim-yazarım hapse atılır gibi kaygıları yok.  Ya da reklamlarım kesilir diye düşünmüyorlar.

Batı’da medyada her şeye rağmen ve özellikle Türkiye ile kıyaslandığında, bugün hala ‘Editorial Independence’ tabir edilen yazı işlerinde yayın politikasının saptanmasında gazete yönetiminin bağımsızlığı/özerkliği mevcut. Yani gazete yönetimi, kendilerine göre haber değeri olan olguları, hükümetin, devletin, gazete dışı tüm odakların hatta gazete sahipliğinin çıkarları ve reklam politikası ile çelişse bile, büyük sorun çıkmadan yayınlayabiliyor. Bir eski, bir de yeni örnek:

Thatcher zamanında BBC, Falkland/Malvinas savaşı (1982) döneminde, İngiliz ordusunun baskılarına rağmen çatışmaları mümkün olduğunca yansız bir şekilde aktarmıştı.

Son günlerde, Fox ile bir kaç küçük medya organı dışında, neredeyse tüm Amerikan medyası, Beyaz Saray’ın yasaklarına rağmen, Trump’ın  mülteci karşıtı ve basın özgürlüğü düşmanı  politikalarına karşı dimdik ayakta durdu.

Bizdeki robot gazeteciler ise, Saray henüz Trump’a yönelik bir tek söz etmemiş olduğu için, soğukkanlı bir şekilde sessizliğini koruyor. ‘Copy-paste’ butonu hizmet dışı.

Batı dünyasında gazetecilik okullarının kalitesi ile sendikanın varlığı da, profesyonel yani bağımsız/özerk ve iyi gazeteciliğin önemli güvenceleri.

‘Bir olay olunca önce resmi makamların görüşünü alacaksınız’, ‘Devletin çıkarları söz konusu olduğunda haberin mutlaka bu çıkarlara uygun olması gerekir’, ‘Atatürk İlke ve İnkılâplarını aklınızdan çıkarmayın’, ‘Yüzde 99’u Müslüman olan memleketimizde dini geleneklere, ahlaki ilkelere riayet esastır’ gibi safsatalar bizim bir çok İletişim Fakültesinde ideolojik formasyonun vazgeçilmez sloganlarıdır. Gazeteci adayları, gerçeği araştırmaya ve yazmaya değil,  resmi ideoloji doğrultusunda yayın yapmaya özendirilir. Batı’daki gazetecilik okullarında bunlar komedi malzemesi.

Bizde yüksek tepelerden gelen bir telefonla, Ahmet ya da Ayşe işten atıldığı hatta kodese gönderildiği gibi, bir başka telefonla Hüseyin’le Fatma da bir anda köşe yazarı olabiliyor. Bizde Saray iktidarı kaybettiğinde, gazetecilik kimliğini anında yitirecek onlarca insan var. Batı’da, sendikanın onayı olmadan bir gazeteciyi işten atmak da, başka bir görev ya da makama atamak da pek mümkün değil. Son yıllarda, ekonomik baskılar nedeniyle, Batı’da da sendikalizmin zayıfladığını üzülerek saptamak gerek.

Türkiye’de bugün gazetecilik, çoğunlukla yerleşik düzeni ve iktidarı savunmak ve desteklemek için icra edilen bir uğraş haline geldi. Batı’da da bazı medya cenahlarında bu eğilim var ama orada gazetecilik, kamuyu, insanları doğru bilgilendirip aktif birer yurttaş haline getirebilmek amacını güdüyor hala.

Batı’da profesyonel gazetecilerin ve bilinçli yurttaşların sayesinde, bu meslek, ciddi gazetelerde, bir dizi ilke yani standartlara uyularak yapılıyor. Bizde ise yurttaş kesiminde medya okur-yazarlığının yeteri kadar güçlü olmayışı, işverenlerin iktidara bağımlı olması, medya çalışanlarının mesleki kalitesinin pek yüksek olmaması ve nihayet sendikal örgütlenmenin güçsüz olması nedeniyle, meslek, ilke ve standartlardan yoksun bir şekilde uygulanıyor.

Kısacası, Türkiye’deki iktidar sahipleri, Batı medyasını bizdeki yandaş medya gibi çalışır sanıyor. Oysa ki, Batı medyası, günlük/kısa vadeli/siyasi ya da ekonomik çıkarlar temelinde değil, değerler ve standartlar temelinde yayıncılık yapıyor. Onların bu değer ve standartları bugünkü Türk yönetiminin değer ve standartlarıyla tamamen tenakuz halinde. Almanya’ya ve Hollanda’ya ‘Nazi’ diyen, gaz odalarından söz eden, ‘Batı’da demokrasi yok’ gibi inciler saçan bir yönetimi kim ciddiye alır ki?  Şark kurnazlığı ile komplo kuran, yetkisi varmış gibi İslamiyet adına konuşup IŞİD’le birlikte İslamophobie’yi besleyip teşvik eden bir yönetimin, Avrupa’yı tehdit eden söylem ve şantajlarının Ankara açısından olumlu karşılık bulması söz konusu değil.

Yandaş basın acaba neden bu aralar yeniden darbe tehlikesinden söz etmeye başladı?  17-25 Aralık da darbe girişimiydi değil mi?

Referandumda Avrupa’daki Türkiyeliler

29 mart 2017 - 22:03

Evet-Hayır kamplaşması Avrupa’da Türkiye’dekinden biraz farklı. Mesele partiler arasında tercih olmadığı için, eski Evetçilerden kararsızlara hatta Hayırcılara kitlesel geçişler sözkonusu. Sonuç ne olursa olsun, şimdiden 16 Nisan sonrası tasarlanıyor.

 Ragıp DURAN

Artı TV’nin  nöbetçi sunucusu kimliğimle 3-4 gündür Köln’deyim. Gerek ekranda ağırladığımız konuklar gerekse yolda lokantada rastgelip muhabbet ettiğimiz Türkiyeliler,  kaçınılmaz olarak varsa yoksa referandumu tartışıyor, konuşuyor.

• Erdoğan’ın kışkırttığı diplomatik krizler bizi zor durumda bırakıyor…
• Nasıl?
• E biz yıllardır burada yaşıyoruz. Büyük bir kısmımız aynı zamanda Alman vatandaşı. Bizim işimiz gücümüz burası. Çocuklarımız burada okullara gidiyor, burada çalışıyor
• Peki…
• E şimdi bizim Alman arkadaşlarımız bize garip garip bakmaya başladı. Çifte vatandaşlığın sona erdirilmesini isteyenler artıyor. Bu ‘Nazi’ sözleri burada vahim sonuçlara yol açabilir.

Çifte pasaportlu bir iş adamı dertli:

–     Bu Erdoğan’ın dilini tutması gerek. Almanya bizim en büyük ticari partnerimiz. Türk sanayinin ham maddesi, yedek parçası, lisansı, brövesi neredeyse üretim için gerekli olan malzemenin yüzde 80’i-90’ı buradan, özel olarak Almanya’dan, genel olarak Avrupa’dan  gidiyor. Almanya, Türkiye’yi kaybederse pek etkilenmez de, Türk iş dünyası Almanya’yı kaybederse bizim bütün sanayi çöker. Bence 16 Nisan’dan sonra Erdoğan, tıpkı Putin ve İsrail’e yaptığı gibi, Almanlardan da özür dilemek zorunda kalacak. Yani bir şekilde ilişkileri tamir etmek şart!

Avrupa’da son iki oylamada AKP birinci, HDP ikinci, CHP üçüncü parti çıkmış. MHP de dördüncü.

–     Son gelişmeler sonucu, benim yakın çevremde, iş yerimde, eskiden beri AKP’ye oy veren arkadaşların çoğu açıkçası sıkıntılı. Gözü kapalı Evet demiyorlar. Çoğu, kararsızım diyor, az bir kısmı ise açık açık Hayır diyor. MHP’ye sempati duyanlar, Türkiye’dekilerden farklı

–     Nasıl farklı?

–     Benim tanıdığım MHPlilerin çoğunluğu Evetçi… Üstelik Devlet Bahçeli’den memnun olmadıklarını da söylüyorlar. Artık gizli saklı da olsa Reisçi olmuş durumdalar.

–     Neden acaba?

–     Galiba burada yani Alman ırkçılarının saldırılarından çekiniyorlar. Erdoğan’ın milliyetçi söylemleri bu kesimde etkili olmuşa benziyor. Neyse ki bu kesim öyle çok geniş, büyük bir nufusa sahip değil…

Hayırcılar cephesindeki duruma gelince, Türkiye’den farklı olarak ‘Biz burada Türk ya da Alman makamlarından herhangi bir baskı filan görmüyoruz. Burası demokratik bir ülke. Kimse kimsenin siyasi tercihlerine öyle gözaltıyla, hakaretle, baskıyla karşılık vermiyor.’ Görüşü yaygın.

Hayırcıların bir başka kazancı da şu:

–     Bu kez parti seçimi olmadığı için çok geniş bir cephe kendiliğinden kuruldu. Kürtlerden Alevilere, CHPlilerden demokrat Müslümanlara ve tabi ki solun bütün renkleri Hayır cephesinde. Kendi aramızda gayet iyi anlaşıyoruz. Kimi AKPli ve MHPlilerle bile çok güzel sohbetler, dahası ortak işler yaptık. İlginçtir bu Hayır kampanyası sayesinde, şimdiye kadar Türkiye politikasıyla ilgilenmeyen çok sayıda insan, bilhassa gençler,  bu sefer aktif bir şekilde kampanyaya katılıyor. Politize oldular. Bir nokta daha: Biz şimdiden 16 Nisan sonrası için de siyaset geliştirmeye başladık. Bu Hayır koalisyonunu, herhangi bir partinin resmi önderliği olmadan sürdürmeyi planlıyoruz.

Tahminler, beklentiler…

AKP cenahında, Hayırcıların çoşkusu, heyecanı ve fedakar çalışması yok. Partiler bazında AKP Avrupa’da en çok oy alan Parti ama bu sefer, Parti yok, Evet-Hayır var. E AKP ile MHP’nin oylarını toplasan bile, Avrupa’da ve galiba Türkiye’de de CHP-HDP ile MHP tabanının oylarından az. Dolayısıyla bu sefer Avrupa’dan Hayır’ın önde çıkma ihtimali  yüksek.

Kutuplaşma, konuştuğum neredeyse herkesin en büyük sıkıntısı.

–     Evetçi Hayırcı diye bölünmek hoş değil… Zaten Türk-Kürt diye, dindar-laik diye, yok efendim Sünni-Alevi diye ayrıştırma çabaları var.

–     Evet ama bu işleri Erdoğan körüklüyor…

–     Paris’te amcam var. Bana dün dedi ki: ‘‘Artık yeni tanıdığım bir Fransızla konuşurken, ‘Ben Türküm ama Erdoğancı değilim’ diyorum’’.

Avrupa’da oy verme işlemi, her zaman çok da ‘nötr’ olmayan mekanlarda yapılsa da, Türk resmi makamları bu kez seçmenler için bir dizi kolaylık sağlamış. Mesela oy kullanma süresi 15 gün. Üstelik, yurtdışında yaşayan ve kayıtlı seçmenler, sadece kayıtlı oldukları illerde değil, yurtdışındaki herhangi bir sandıkta oy kullanabiliyorlar. Resmi talimat uyarınca konsolosluklar, Cumartesi Pazar ve hafta içi günlerde gece geç saatlerde açık tutulacak.

Genel siyasi ortam, yerel nedenler ve başka sebeplerle bu kez katılımın yüksek olması öngörülüyor. Sandık güvenliği konusunda ise Avrupa’daki Türkiyeli seçmenlerin hepsinin gönlü pek ferah değil.

–     Biz sabah gidip oyumuzu kullandık. Ama gece o oy sandıkları nerede nasıl korunuyor bilmiyoruz!

Amatör Bir Anchorman’in notları…

03 nisan 2017 - 22:01

Göğsünde mikrofon, kulağında kulaklık, apaydınlık stüdyoda kameraların karşısındasın: ‘Hocam, kamera ikideyiz, şimdi telefon konuğunu alıyoruz…’. 6 günlük haber sunuculuğu macerasından kareler…

Ragıp DURAN

27 Mart- 1 Nisan haftasında, Artı Gerçek internet sitesinin kardeş kuruluşu Artı TV’de, 6 gün boyunca akşam ana haber bülteninde Nöbetçi Sunuculuk yaptım.

Meslek hayatımın çok büyük bir bölümü yazılı basında geçti, yaklaşık dört yıl Londra’da BBC’de radyoculuk yapmıştım. Istanbul’da IMC TV’nin kuruluş çalışmalarına katılmıştım. Televizyon haberciliği konusunda teorik bilgim biraz vardı ama televizyon haber sunuculuğu konusunda hiçbir pratiğim, tecrübem yoktu.

Büyük fedakarlık ve olağanüstü emekle çok kısa süre içinde kurulmuş olan Artı TV ile dayanışma kampanyası çerçevesinde girdim stüdyoya geçtim kameraların karşısına!

Bir kere gördüm ve anladım ki, televizyonculuk, yazılı basın ve radyo haberciliğine kıyasla çok daha zor ve karmaşık bir uğraş. Çünkü çok daha fazla aktör ve boyut işin içine giriyor, teknolojik kısıtlamalar var ve mutlaka çok kolektif çalışmak gerekiyor.

Artı TV’de, çoğu televizyonculuğa yeni başlamış ama parlak, çalışkan genç arkadaşlar var. Birbirlerini bile henüz yeni tanıyorlar. Ama yöneticileri ve tecrübeli birkaç televizyoncu sayesinde, 17 Mart’ta başlayan test yayınlarda pişiyorlar.

Stüdyoda kameraların karşısına geçtiğinizde, göğsünüzde mikrofon, kulağınızda kulaklık olunca, daha önce yaptığınız hazırlıklar da iyi gitmişse, rejiye güveniyorsunuz ve yayın su gibi akıp gidiyor. Telaşa, heyecana, paniğe gerek yok. Telefon bağlantıları ya da stüdyo konukları konusunda, teknik sorun çıkmazsa, muhatabınız da zamanı iyi ayarlayıp, söyleyeceğini iyi bir şekilde söylüyorsa haber bülteni zenginleşiyor.

Geçmişte, haber sunucuları konusunda, ABD’de Walter Cronkite, Fransa’da Joseph Pasteur ve PPDA, İngiltere’de Sir Alastair Burnet ve Türkiye’de Mesut Mercan, Jülide Gülizar, Ali Kırca, Banu Güven gibi rol modelleri hatırlıyorum. Onları çeşitli vesilelerle derslerimde, yazılarımda anmıştım. Bu anchorman ve anchorwoman’ların çalışma koşulları, stilleri, başarıları, özellikleri konusunda bir belleğim vardı. Ama iş teoriyle olmuyor. Geçen hafta en çok, 1983-87 döneminde BBC Türkçe Servisinde kazandığım tecrübe yardımcı oldu. Haber bülteninin hazırlanışı, lead-in ve lead-out’lar (TV’de ‘Kam Spiker’  denen haberin girişi ve çıkışı) dublaj, reji ile birlikte çalışma aşamalarında daha rahat hissettim kendimi.

Artı TV’nin bir ihtimal dışarıdan görünmeyen, bilinmeyen çok önemli bir özelliği var: Bu kanalda çalışan herkes idealist, solcu, nazik, saygılı ve kendisini iyi yetiştirmeye adamış gençler. Hepsi ‘Biz bu televizyonu çok seviyoruz’ diyor. Kendi aralarında çok güzel bir dayanışma, yardımlaşma var. Artı TV’de anlamsız, yıldızlaşma rekabeti yok. Oysa bizim TV kanallarında herkes birbirinin gözünü oymaya, koltuğunu elinden almaya çalışır. Artı TV’de ise koltuk zaten yok, hiyerarşi çok gevşek, herkes neredeyse her işi yapıyor. Mesela bir editör arkadaş, Perşembe günü, ‘Hocam ekranda masadaki bardakların altındaki beyaz peçeteler güzel görünmüyor. Ne yapalım? Ben bardakaltı almayı düşünüyorum ne dersiniz?’ diye sordu. En tecrübeli arkadaşa, dekorla ilgilenen arkadaşa, renk ve estetik konusunda tercihini sorup onun söyledikleri doğrultusunda bardakaltı alınabileceğini söyledim. Baktım Cuma günü, o arkadaş kendi cebinden, gitmiş dükkandan en uygun, en güzel bardakaltını almış. Şimdi Türkiye’de hangi kanalda kim böyle bir şey yapar?

‘En iyi gazeteci, -yazılı basın, radyo, TV ya da İnternet’de-, adres defteri en kalın olan gazetecidir’  derler. Yani gazetecinin çevresi, network’ü geniş olmalı. Artı TV’de başta Celal Başlangıç olmak üzere, 30-40 yıllık güven verici gazeteciliğin meyvesi olan geniş/zengin bir adres listesi var. Herhangi bir konuda o konunun uzmanına hemen ulaşılıyor. Ya da stüdyo konuğu olarak davet ediliyor. Mesela sadece ben, Cuma ve Cumartesi günleri, aralarında bir CHP Genel Başkanı yardımcısı, bir HDP milletvekili, bir Avusturya milletvekili, iki yerel siyasetçi ve en az üç önemli yazar olmak üzere birçok şahsiyeti stüdyo konuğu olarak ağırladım ya da telefonla bağlandım.

Bizim Diyarbakır’dan Bingöl’den Çanakkale’den Kadıköy’den tanıdıklarımız, eşimiz-dostumuz, henüz 1 saniye bile reklam yapmamışken, Artı TV’yi uydudan ya da İnternet’ten izlediklerini söyledi: ‘Türkiye’de izlenecek başka kanal yok ki!’.

Oysa ki Artı TV henüz test yayında. Saymaya kalksam o kadar çok eksiği var ki… Ama 16 Nisan referandumu önce sesi çıkamayanlara mikrofon uzatalım, ekranları açalım demek zorunda kaldığımız için, uzun, ayrıntılı, derin bir hazırlık yapamadan test yayına başlamak mecburiyetinde kaldık.

Artı TV kendisini esas olarak iyi haberciliğe, iyi gazeteciliğe adamış bir kanal. ’Biz herhangi bir siyasi kutbun yayın organı değiliz, sadece Hayır cephesinin sözcüsü de değiliz. 16 Nisan’dan sonra da Doğru Haber/ Zengin Yorum şiarı ile yola devam edeceğiz.’ Önemli bir saptama.

Artı Gerçek sitesi, ‘Büyük bir Şemsiye’ olarak yayına başladı. Demokrat Müslümanlardan Solculara, Liberallerden Sosyal-demokratlara, Kürtlerden Ermenilere… Barış ve demokrasi yanlısı herkesin haber ve yorum sitesi olmaya soyundu. Artı TV de aynı yolda…

Başkası olsa saatlerce reklamını yapardı, Artı TV’deki arkadaşlar ise, anladığım kadarıyla bir taraftan tevazudan bir taraftan da işten başlarını kaşıyacak zamanları olmadığı için pek yansıtmadılar: Kanala her gün en az bir yabancı TV kanalı, radyocu ya da yazılı basın mensubu gelip yöneticilerle, çalışanlarla söyleşiler yapıp sonra da haber yayınlıyorlar. Danimarka devlet kanalı bile gelmiş. Ben bile 6 günde iki televizyon bir radyo istasyonu bir de İnternet sitesi ile görüştüm. Avrupalı meslekdaşlar, Türkiye’deki düşünce, ifade ve basın özgürlüğü ile yakından ilgileniyor. Hepsi de Erdoğan’a hayran!

Artı TV yeni, önemli, değerli bir girişim. Daha çok eksiği var. Önünde uzun bir yol görünüyor. Zaman içinde eksikliklerini giderecek. Türkiye’de yurttaşların haber alma hakkını, bilgi ve zengin yoruma ulaşma hakkını sağlamaya çalışacak. Tüm iktidar odaklarına eşit uzaklıkta duracak. Tüm muhalefet odaklarının görüşlerini yansıtacak. İktidarın, egemenlerin, güçlülerin, zenginlerin değil mülksüzlerin, ezilenlerin, sessizlerin, yoksulların, dışlananların sesi olmaya çalışacak.

Yolu açık olsun…

Birey-Sürü / İsyan-Biat

05 nisan 2017 - 22:01

Muasır medeniyet nedir? Bilen var mı? Kendini çobana benzetip, rakibine ‘İki keçiyi güdemezsin’ diyen bir yönetici var. ‘Yersen’ diye cevap veren Başbakanın,  ‘Bullshit’ diye konuşan Hariciye Bakanın varsa… Daha da vahimi, kefen giyinip havaalanına lider karşılamaya gidenlerle, liderin mabadında kıl olmak isteğini haykıranlar… Heil…! 

Ragıp DURAN

16 Nisan referandumu, her ne kadar Cumhuriyet tarihinin herhalde en önemli dönemeci olarak kayda geçecekse de, Erdoğan, AKP, Kılıçdaroğlu, yandaş medya filan… bunların hepsi fani, yani geçici ve yüzeysel olgular, kavramlar.

Aslında 1071’den bu yana geçiş dönemi yaşıyoruz ya da yaşamaya çalışıyoruz da bir türlü geçemiyoruz. Belki de 1923’de bir basamak atladık ama yine de geçemedik. Nereye geçmek istediğimiz de meçhul. Ya da herkes aynı mekana geçmek niyetinde değil.

Orta Asya’dan Batı’ya doğru, sel felaketi, elektrik kesintisi, emlak fiyatlarının artması gibi nedenlerle göçmek zorunda kalan ecdadımız, at sırtında bir elinde kılıç, dıgıdık dıgıdık buralara hatta Viyana’ya kadar gelmişti. Ne var ki Ece Ayhan’ın dediği gibi bir türlü attan inemediler. (Biri düştü de öyle inmiş oldu). Bir türlü fetih, talan, yağma hastalığından kurtulamadı. ‘Bak indir o bayrağı, yoksa oraya gelirsem fena yaparım haa!’.

Yakın zamana kadar Kayseri Erciyes Üniversitesinde anlı şanlı bir profesör grubu vardı, ‘Kürt Türkleri‘ diye bir alt kavim icad etmişlerdi. Neymiş, Orhun Yazıtlarının birinde ‘Ben Kürt Beyi…‘ yazıyormuş. Bir teori kurup kitaplar bile yayınlamışlardı. Kürtlerin özü Orta Asya Türkleriymiş… O Orhun Yazıtlarındaki ibare doğruysa, 1990’larda bir Kürt turist yazmıştır belki de… Tarihe katkı olsun diye.

Farkında değiller. Siz steplerde at koştururken, yerliler Hewler’de (Erbil) belki de dünya tarihinin ilk kentini kurmuşlardı. Kentsel dönüşüm merakı buna bir tepki olmasın?

Herkesin tarihi kendine… Toplum dediğin bireylerin toplamından oluşmuyor. Egemen her yere damgasını vuruyor. Azınlık-çoğunluk dinlemiyor.

Ben de ilk kez, Mekteb-i Sultani’de  7. ya da 8. sınıfta  André Gide’in bir romanında geçen ünlü ‘Familles je vous hais!‘ (Anneler-Babalar, sizden nefret ediyorum!) cümlesini okuyup anlamaya çalıştığımda biraz affalamıştım. Çünkü temiz aile çocuğu, orta-üst sınıf bürokratın oğlu, annesini babasını amcasını halasını severdi. Ne bu nefret? Neden? Nasıl?

Çok sonraları yine Ece Ayhan bir söyleşide şöyle demişti:  “Öğretmenleri sevmem. Çocukları sınıfta bırakırlar. Düzenle şu ya da bu şekilde uyuşmadır bu” . Gide’in ailesinden ve Ayhan’ın  öğretmenlerinden sonra Ayhan bir de babaları özel olarak çıkarmıştı meşum sahneye:

“Gerçeklikte, ‘baba’lar, ‘baba’ kavramı sonunda öldürülmek içindir de… Ben bugün 1985’de kursaydım şöyle kurardım o dizeyi: ‘Babalar babalıktan sessizce çekilmesini bilmelidir abiler”.

Zaman geçtikçe kavramların içi doluyordu belleğimde, zihnimde. Lise son sınıfta (1973), ben maalesef yetişemedim, emekli olmuştu galiba, felsefe hocası Père Dubois idi. Adam Vatikan’ın Türkiye’deki en üst rütbeli yetkilisi. Ayin filan yönetiyor. Papazların papazı konumunda. İlk derse girdiğinde, ilk söylediği ‘Eğer Tanrı varsa…‘ cümlesi olurmuş. Büyüklerimiz anlatırdı. Öğrencilerinden Prof. Niyazi Öktem’in Dubois kitabında da ayrıntısı vardır. Takma adı ‘Allahsız Papaz’ idi.

Aile, baba, Tanrı derken, 1974’den itibaren Fransa’da üniversite öğrencisi olarak Léo Ferré, Georges Brassens, Jacques Brel, Renaud gibi anarşist/anarşizan şarkıcıların chansonlarından çok şey öğrendim. (Ey Göklerdeki Tanrı Baba/Biz burada iyiyiz/Sen de orada kal! François Villon). Bunların üstüne bir de Foucault cilası çekince, bir sürü olgu, kelime ve kavram daha net anlaşılır oldu: İktidar kötüdür!

Evet bizde de Şeyh Bedrettin, Kaygusuz Abdal, Pir Sultan vardır da, Fransa’da 1789, 1791, 1830, 1848, 1871 ve nihayet 1968’de neler olup bittiğini okuyup az çok öğrenince, başka bir sürü şey yaşayıp anlayınca, birey nedir koyun nedir farkını görüyor insan:

Koyun biat eder, birey isyan eder.

Söylemin nezaketine ve tiynetine bakın!

10 nisan 2017 - 00:16

İktidarın Titanic’inden son karelere benziyor manzara. Üstelik orkestra filan da yok…Panik, kızgınlık, hışım, hakaret… Eski dostlar düşman olmuş.

TARİHE UTANÇ DİYE GEÇECEK İKİ ADAM

Başlığının altında

‘Her şey bittiğinde düşmanlarımızın yaptığı değil sizin sessizliğiniz hatırlanacak’
spotu var. Fotografta eski Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve eski Başbakan Ahmet Davutoğlu mevcut.

‘İslamcı eziklerin, AKP’li fırıldakların, Asuman’ların, Siyaset hırsızlarının’

FİKİR KEVAŞELERİNE BENZEME SORUNU

Başlığı altında Karar gazetesinden altı yazarın fotoğrafları var:

Mustafa Karaalioğlu, Mehmet Ocaktan, EtyenMahçupyan, Yusuf Ziya Cömert, Prof. Mensur Akgün ve Hakan Albayrak. Asuman’ı çıkaramadım!

Bir başka manşet:

BU KİBİR SENİ BİTİRDİ ZANGOÇ KILIKLI FİLOZOF!

AltındaYeni Şafak yazarı Yusuf Kaplan’ın bir fotoğrafı var. Yanında da Bakan Çağatay Kılıç.

Anadolu Ajansı eski Genel Müdürü Kemal Öztürk’ün fotoğrafının altbaşlığı şöyle:

KOLTUK YOKSA ‘EVET’İ SİZE HARAM EDERİM

Bir başka üst başlık:

Müstemleke kafalı fırıldaklar

UŞAKLIĞI ABARTTILAR

Başlığı altında Mehmet Ocaktan ile Kabataşlı Elif Çakır’ın fotoğraflarına yer verilmiş.
Bunları bir internet sitesinde gördüm. İlk başta iktidar karşıtı bir site sanıyorsunuz. Sitenin sahibi ve yöneticilerini açıklayan bir künye yok. Biraz ‘Sözcü’, biraz ‘OdaTv’ uslubunda çoğu zaman hakarethamis saldırılar var adı geçen kişilere. Sitede övgü alan yazarlar da var: Haşmet Babaoğlu, Hilal Kaplan, Cem Küçük, Salih Tuna…

Kendi çaplarında mizah da yapmışlar: Mesela Abdullah Gül’e ‘Gülizabeth’ diyorlar. Bülent Arınç ise ‘Manisalı Lawrence’!

Bu sitenin saldırı yelpazesi çok geniş: Gül ve Davutoğlu’nun yanısıra, Karar gazetesi yazarlarından başka, Nevzat Çiçek, Çirkef Taşkoyan kod adlı Ahmet Taşgetiren, Yıldıray Oğur...vs… Bu arada salvolardan Soner Yaçın’la Aslı Aydıntaşbaş da hissesini almış. Onları da iktidara yakın kesimden görüyorlar anlaşılan.

İktidar partisi ve Saray içinde çatlaklar, kırılmalar, iç kapışmalar olduğunu biliyorduk. Beştepe kaynaklı ‘acaip ilişkiler’, ‘Fişi çektim’, ya da ‘Biz AKPli değiliz Reisçiyiz’ şeklinde ibareler dolaşıyordu etrafta. Bu doğal bir gelişme. Hele iktidar zayıfladıkça, pot kırdıkça, sorunları çözemedikçe, çuvalladıkça, yukarıdakiler birbirlerini suçlamaya ağırlık verecek. Sonra gemiyi yavaş yavaş ya da çok hızlı bir şekilde terkedecekler…

Ne var ki, ben Maocu ekolden geldiğim için, bizim eskiden ‘Halk içindeki çelişkiler’ dediğimiz ihtilafların bu denli saldırgan bir uslupla ele alındığını görmemiştim. Bu da doğal. Çünkü söz konusu olan ‘Halk içindeki çelişki’ filan değil, düpedüz iktidar içi çelişkiler, çıkar çatışması. Yani biz uzaktan baktığımızda, kolayca ‘Yiyin birbirinizi’ diyebileceğimiz kıvamda bir ihtilaf dizisi.

Ayrıntılara girince anlıyoruz ki, mesele basit bir Erdoğan-Gül ya da Erdoğan-Davutoğlu anlaşmazlığı değil. Eleştiriye tahammülü olmayan mutlak iktidarperverlerle hafif farklı düşünenlerin bir çatışması sanki.

Çatışmanın şiddeti, benimsenen usluptan anlıyoruz ki, pek yoğun ve derin. Bu durum aslında, o kesimde, sona yaklaşıldığının açık bir işareti. Baksanıza, ‘Her şey bittiğinde…’ gibi bir ibare bile kullanıyorlar.

Saray açısından en tehlikeli resmi düşman FETÖ. Çünkü eski müttefikleri. Ortak geçmişlerinin girdisini-çıktısını biliyorlar. Kirli işlerin bir kısmını 17-25 Aralık’ta ortaya dökmüşlerdi.

Saray’ın en çok çekindiği ikinci bir kesim de, işte bu internet sitesinin mağdurları. Çünkü onlar da daha yakın zamana kadar iktidarın bir parçası idiler. Yani kendi içlerinden çıktılar. Dolayısıyla eski dönemin suç ortakları, bugün ise eski suçları teşhir edebilecek bir grup konumunda.

‘Tek Adamlığın sonu Yalnız Adamlıktır’ ilkesi herhalde bunlar için de geçerli olacak. Çünkü bunlar herkesten yüzde 100 biat istiyor ve en küçük hatta fuzuli bir tafsilatta bile herkesin kendileri gibi düşünmelerini ve tavır takınmalarını talep ediyor. Öyle davranmayanları mitralyöz ateşine tutuyorlar. Böyle giderse, bir gün cenk sahsında tek başına kalacaklar.

Tek Adam uzunca bir zamandır kendi içindetutarlı olmayı terketti. Bir gün söylediğini ertesi gün tekzip ediyor. Bir gün arslan gibi kükrüyor, ertesi gün aynı muhatabı karşısında süt dökmüş kedi…Dolayısıyla yüzde yüz biatçıların işi de zor.
Bir de bunlar terbiyesiz. Bu da doğal. İktidar söylemi, tepeden bakan, küstah bir söylem olur genellikle. Hele bizim buralarda.

Yakın bir zamana kadar aynı gazetede çalışan, aynı iktidara/partiye/ideale hizmet eden insanlar bugün eski arkadaşlarına ‘Kevaşe’, ‘Fırıldak’, ‘Zangoç’, ‘İslamcı Ezik’, ‘Gevşek ağızlı terbiyesiz’, ‘Çirkef’, ‘Uşak’…diye hakaret ediyor. Eski Cumhurbaşkanı,Gülizabeth, ‘Parti’nin ağabeyisi, vicdanı’ Bülent Arınç, ‘Lawrence’oluyor.

Bir-iki küçük çıkış dışında, hakaret ve saldırıyauğrayan kesimin tepkilerine pek rastlayamadım. Onlar şimdilik ya alttan alıyor ya da bu saldırıları kaale almıyor. Doğru tutum… Ayrıca, açıktan kavga, her iki kesimin ortaklaşa savunduğu değerlere/politikalara zarar verir, diye düşünüyorlardır belki de. Ancak, bugün hakarete uğrayanlar yarın iktidara ortak olursa, bu saldırganların burunlarından fitil fitil getireceklerinden eminim. Tabi, dünün saldırganları hala insan içine çıkabilecek durumda iseler… Mesele artık ufak tefek ayrıntılar boyutunu çoktan aşmış durumda.

Baksanıza açık açık ‘düşmanlarımız’ diyorlar.

Geçmişte ve normal koşullarda bir araya gelmesi sözkonusu olmayan HDPlilerle MHP tabanı, anti-Kemalist solcularla CHPliler, liberallerle demokrat Müslümanlar HAYIR cephesinde çok hoş ve uyumlu bir şekilde bir araya gelip, renkli, yaratıcı, eğlendirici bir kampanya yaptı.Thankyou Erdoğan! Saray, ilk başta bu cephenin bu kadar farklı unsurlardan oluşmasını fırsat bilerek, bloğu parçalayabileceğine inanmıştı, HAYIR cephesine fitne sokabileceğini sanıyordu. Denediler, olmadı. Mesela HAYIR cenahında ‘Gizli Evetçiler’ diye bir kavram bile yok. EVETcephesine bakıyoruz, o oooo…’Gizli Hayırcı’lardan geçilmiyor.

HAYIR’ın önemli kozlarından biri de bu!