Ana içeriğe atla

Benim Güzel ve Fırlama Medyam

Muhaberatı Gezi (*)
Gezi direnişi sadece siyasi, sosyal, ekonomik dünyayı değil medya dünyasını da salladı ve çalkaladı (Rock and Roll). Herkes bu direniş sayesinde şunu açık bir şekilde gördü: Egemen medya egemenlerin medyasıdır üstelik tüm topluma da egemen değildir. İsteyen kendi medyasını, kendi iletişimini kurar, kendi gazeteciliğini bağımsız ve özgür bir  şekilde yapar. Gezi’den medya manzaraları:

’Istanbul’da Gezi Parkında başlayan gösteri ve direnişin ilk sonucu, tümü bu büyük şehirde konuşlanmış olan büyük sermaye medyasının habercilik ve özgür yorumculuk konusunda yolun sonuna geldiğini, editoryal olarak tamamen iflas ettiğini öfke içinde anlaması oldu.
31 Mayıs 2013, afra tafralı patronları pek çok farklı büyük iş alanında top koşturan, kendisini ‘merkez’ diye adlandıran medyanın görkemli binalarının içinin medeni cesaret, profesyonel kavrayış ve meslek ahlakı açısından ne denli boş olduğunu gösteren bir milattır.’’
Bu iki paragraf yurtdışında yayın yapan Al-Monitor sitesinde yayınlandı. Yazarı Yavuz Baydar. Sabah gazetesinin ombudsmanı, yakın zamana kadar AKP iktidarını savunan yazılarıyla tanınırdı. Artık Yavuz bile illallah demiş, pes etmiş, beyaz bayrak çekmiş. Çok geç de olsa tebrikler Yavuz! Şimdi bir de belki  AKP’nin son 5 yıllık medya icraatlarını ifşa eden bir yazı dizisi bekleriz Yavuz’dan!
31 Mayıs akşamı Istanbul’un göbeğinde Gezi Direnişine karşı polisin orantısız güç kullanması ayyuka çıkmışken 24 saat haber kanalı olarak bilinen CNNTürk’ün 3 saat boyunca Penguen  belgeseli yayınlaması, Kanada’dan Tayvan’a kadar bütün dünya medyasının ilgisini çekti. NTV ise aynı saatlerde yemek tarifi veriyordu. Afiyet olsun!
İlk günden bir kare:
-         Abi televizyonu aç, Gezi’den canlı yayın var
-         Yok bir şey yahu, ben bütün kanalları gezdim göremedim. Sen nereden seyrediyorsun canlı yayını?
-         Norveç televizyonu veriyor abi!
Halbuki CNNTürk de NTV de, Başbakan herhangi bir yerde herhangi bir konuşma yaptığında, bir etkinliğe katıldığında, yayın hemen kesilir, konuşma başından sonuna kadar naklen yayınlanır. Erdoğan’ın otomatik, kontenjandan yüce haber değeri var,  Türkiye çapında yüzlerce muhalifin polis saldırısı altında kalmasının haber değeri yok!
‘’Gezi’deki eylemciler/protestocular,  anaakım medyaya  eskiden beri kızgındılar. Zaten ilk gün hiçbir foto muhabirini, hiçbir kameramanı Park’a bile sokmadılar.’’ diyen Bianet muhabiri Nilay Vardar, gözlemlerini aktarıyor: ‘’NTV’nin naklen yayın aracını devirdiler. Ve üzerine ‘Tayyip NTV’yi seviyor’, ‘Satılık’ yazdılar. Hemen yanında üzerinde amblem bulunmayan El Cezire’nin naklen yayın aracını da devireceklerdi, El Cezire’deki arkadaşlar hemen kendilerini tanıttı, halen naklen yayında olduklarını söylediler, biz de devreye girip ikna ettik gençleri, araç kurtuldu’’. İlginçtir, El Cezire Türkçe neredeyse iki yıl oldu, her şeyleri hazır, kadroyu kurdular, deneme yayınları da yaptılar,  ama hala burada yayın yapabilmek için hükümetten ruhsat alamadılar. Yönetimden bir meslekdaş ‘’E tabi Erdoğan, doğrudan denetleyemeyeceği bir televizyonu pek istemiyor’ şeklinde açıklamıştı bu yayın öncesi engellemeyi.
Göstericiler, ilk üç gün boyunca üç maymunu oynayan ve sözümona 24 saat kesintisiz haber yayınlayan kanalları, NTV, CNNTürk ve Habertürk’ü bu medya organlarının merkezlerinin önünde protesto etti. Bir tek NTV, bu haberi verdi hatta naklen yayınladı ve sunucu ‘Şu anda bizi protesto ediyorlar’ şeklinde bir anons yaptı.
NTV, daha sonra medya grup başkanının ağzından özür diledi. ‘Hata yaptık’ dedi.  NTV’nin de parçası olduğu Doğuş grubunun bankasının Genel Müdürü, ‘Ben de Çapulcuyum. Mesaiden sonra arkadaşlarla Gezi Parkına dayanışmaya gidiyoruz’diye bir açıklama yapmıştı ama bu duyuru Garanti Bankası müşterilerini ikna etmedi. Yaklaşık 40 milyon liralık hesaplar geri çekildi ve 1500 kadar da kredi kartını iptal etti müşteriler. NTV’nin sansürcülüğü kardeş şirket Garanti Bankasına pek yaramadı.
’Evet bu kuşağın mensupları ana akım medyayı, günlük gazeteleri okumaz, TV kanallarını pek izlemez. Akademik alanda bu kuşağa ‘Dijital Yerli’ deniyor. Ama bu çocuklar, ki genel olarak iyi eğitim almış, en az iki yabancı dil bilen çocuklar, aslında her şeyin farkında. Çünkü İnternet gibi anaakım medyaya oranla çok daha zengin, çok daha büyük ve çok daha farklı kaynaklardan haber ve bilgi alıyor.’’ diyor Bilgi Üniversitesinden Doç. Dr.Esra Arsan.’’Bu kuşak kendilerinden önceki kuşaklara oranla  farklı bir birey, toplum, siyaset, ideoloji tanım ve uygulamasına sahip. Apolitik diyorlar ama değil, ya da 40-50 yaş kuşağına göre belki apolitik. Halbuki onların kendilerine has bir siyasi hatta ideolojik kavramları var. Bir de müthiş yenilikçi ve yaratıcılar. Çok zeki bir mizah anlayışları var. Tabu tanımadan her şeyle çok rahat, çok güzel dalga geçebiliyorlar.’’ diye ekliyor.
Gerçekten de duvarlarda, panolarda, pankartlarda ve twitlerde neredeyse bütün olayı 3-5 kelimede üstelik derinlemesine anlatan sloganlar çok ilgi çekiyor: ‘Televizyon bu devrimi yayınlamayacak, sokağa çık, Gezi’ye gel’, ‘Tayyip al sana gündem!’, ‘Bir de bana hâlâ gazete oku diyorsun!’

Tweeter’da, duvarda ya da gazi bir Toma’nın üstünde cıvıl cıvıl yazılamalar. Onlar kendi medyasını yarattı. Her Yer Taksim, Her Yer Direniş sloganı Her Şey Medya eklentisi ile sürdü. Ve bu mecra akıllı idi, güzel idi, fırlama idi.
’Dolmabahçe civarında egemen medyada çalışan arkadaşlara rastladım. İsim vermeyeyim sorun çıkmasın. ‘Madem gazeteci olarak  haber yapamıyoruz o zaman biz de vatandaş olarak Gezi’ye dayanışmaya gidelim dedik’ dediler. Yanlarında fotograf makinesi, kamera, teyp, bloknot filan yoktu. Ben izliyorum, egemen medyada yazı işlerinde çok sıkıntı var. Patronlar ve yönetimle çelişkiler arttı’’. Bunlar da Ahmet Şık’ın gözlemleri. Gülen grubu hakkında bir kitap yazdığı için aylarca hapiste kalan Şık, Gezi gösterilerinin ikinci gününde başına aldığı bir gaz bombası ile yaralandı.
Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesinden Prof. Yasemin İnceoğlu, Galatasaray ve Ankara Üniversitesi İletişim hocalarının birer bildiri yayınlayarak, Gezi Direnişini desteklediklerini ayrıca Gezi’nin anaakım medyaya karşı mücadelesini ve kendi medyalarını, iletişimciliklerini, gazeteciliklerini yaratmalarını selamladıklarını  aktardı. Prof. İnceoğlu, yurtdışında eğitim gören kendi kızının havalanından eve gitmeden Gezi’ye koştuğunu, gaz yediği için yarım gün hastanede tedavi gördüğünü de anlattı. Bu kuşak gençlerin gerek ebeveynleri gerekse toplumla olan ilişkilerini anlatan Prof. İnceoğlu, ‘Yepyeni, pırıl pırıl, zeki, afacan, korkusuz, kendi bireysel özgürlüklerine dokundurtmayan bir kuşak bu…Ben çok seviyorum’  dedi.
Gezi eylemcilerinin sosyal medyayı çok iyi kullandıklarını herkes biliyor. Üstelik de tedbirliler. Mesela ‘Sosyal Medyayı Doğru Kullanma Klavuzu’nda iletişimin sağlıklı olması için önlemler öneriliyor. Bilginin doğruluğunun denetlenmesi ayrıca bu teknolojiye bulaşan polise karşı tedbirler de bu klavuzda mevcut. Bilgi kirlenmesine karşı Gezi Direnişçileri, bazı bölümleri İngilizce de olan kendi İnternet sitelerini de kurdu: istanbuldaneoluyor.com
Başbakan Erdoğan, tweeter’i ‘Başbelası’ olarak niteledi. Haksız değil. Çünkü tweeter Erdoğan için hakikaten bir bela…Başbakan vekili, ki iyi polisi oynadı, o ‘Bakın biz aslında çok demokratiz, yetkimiz de gücümüz de var ama İnternet’i kesmiyoruz’ mealinde cümleler sarfetti. Çakma demokratın tehdidi demek ki böyle oluyor…Velev  ki İnternet’i kesti. Ne olacak?
Baldırı Çıplaklar, 1789’da Fransızlar Büyük İhtilalini yaparken tweeter mi vardı?
Direnişin ilk başladığı andan itibaren sadece CHP’ye yakın Halk TV ile İşçi Partisine yakın Ulusal TV, 24 saat kesintisiz naklen yayın yaptı Taksim Meydanından. Hem Gezi’yi hem de ülkenin çeşitli kentlerindeki polisin orantısız güç kullandığı sahneleri gösterdi. 3 gün sonra sansür büyük ölçüde gevşedi. Anaakım medya kanalları da Gezi’yi ekranlara taşımaya başladı. Ama akşamları tartışma programlarında yaşları 50-70 arasında değişen kontenjan yorumcuları  oryantalist bir söylemle ‘Yeni Gezi gençliğini’ keşfetti. Oysa ki bu çocuklar öyle uzaydan filan gelmemişlerdi. En az 15-20 yıldır burada yaşıyorlardı. Bizim, akrabalarımızın, komşularımızın çocuklarıydı. Onlar hâlâ anaakım medyasında yoktular.
’Bundan sonra, medya için söylüyorum, sansür filan her şey daha zor olacak. Yani Erdoğan’ın hoşuna gitmeyen haberler daha rahat yayınlanabilecek. Patronlar da ürktü bu akımdan. Hava dönüyor gibi. Ben iyimserim’’ diyen Ahmet Şık, son olarak hâlâ gaz kokan Gezi Parkı duvarından bir yazılama hatırlatıyor: ’Tayyip, yalnızlığın kokusunu duyuyor musun?’’.
(*) Bu yazı, Express dergisinin Haziran-Temmuz sayısı için, 7 Haziran 2013 tarihinde kaleme alınmıştı.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

SİVİL DİKTA VE MEDYA

Analitik Bakış'ın sorularına yanıtlar: 1) ‘Sivil dikta’ iddialarının 20 yıl önce de yine medyada, Hürriyet’in manşetiyle yer aldığı basına yansıdı. Medyanın bu süreçteki durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz? RD: ‘Sivil Dikta’ sözcüğünün 20 yıl önce DENİZ BAYKAL tarafından sarfedilmiş olması manidar. Askeri diktatörlüklere pek ses çıkarmayanlar, sivillikten çok hoşlanmaz. Sivil sözcüğü bizde, Türkçe’de çoğu zaman yanlış kullanılıyor. Sadece ‘’asker’in karşıtı’’ imiş gibi algılanıyor. Oysa ki Latince kökenli sivil sözcüğünün mesela fransızcadaki anlamı ‘Uygar’; ‘civilisation’ da uygarlık yani medeniyet. 20 yıldır medyada sivil/askeri bağlamlarda dikta meselesi hala tartışılıyorsa, bu memlekette demokrasinin düzeyi konusunda karamsar bir konumdayız demektir. Medya ise, özellikle egemen/yaygın medya ise, siyaset/askeriye/ekonomi ve ideolojiden özellikle de bu dört kutbun iktidar kulelerinden bağımsız ol(a)madığı için, son 20 yılda sivil ya da askeri dikta konusunda öyle elle

İKİ DÖNEM, İKİ GAZETECİ, İKİ KİTAP

  Nilay Karaelmas ve Timur Soykan İKİ DÖNEM, İKİ GAZETECİ, İKİ KİTAP İlki 1970-90 dönemini, ikincisi bugünkü medya ortamını anlatıyor. Çok değişiklik pek az gelişme var. Hatta işler kötüye gidiyor. Ragıp Duran Nilay Karaelmas’ın ‘’Sosyal Medya Öncesi 1970, 1980, 1990 yıllarında Gazetecilik’’ (SBFBYYO-DER, Ankara 2023) başlıklı kitabı ile Barış İnce’nin Timur Soykan’la yaptığı nehir söyleşi çalışması ‘’İyi Gazetecilik, İyi ki Gazetecilik’’i (DeliDolu, İzmir, 2023)   eşzamanlı olarak okudum. Birincisi 120, ikincisi 111 sayfa. Her iki gazetecinin kalemi/söylemi, uslubu rahat, düzgün, akıcı olduğu için bir oturuşta okunabilecek kitaplar. İki ayrı dönemde muhabir olarak görev yapmış, uzmanlık alanları farklı iki gazetecinin gözlem, anı ve mesleğe ilişkin değerli değerlendirmeleri var iki kitapta. 60+ meslekdaşların Soykan’ın kitabını,   yaşı -30 olan gazetecilerin de özellikle Karaelmas’ın kitabını okumalarında yarar var. Böylelikle gençler mesleklerinin yakın geçmişi hakkında b

YÜZ YILLIK AMA YÜZÜ YOK CUMHURİYET’İN

Derin ve ayrıntılı bir muhasebeye girişip,  Cumhuriyet’in yani son yüzyılın olumlu ve olumsuz yanlarını irdeleyip tartışacağımıza, geçmişle yüzleşeceğimize, kutlama törenleri saplantısına çakıldık kaldık. Lider kültündeyiz hala. Tek Adam rejiminin sinsi Cumhuriyet ve Atatürk karşıtlığı, Türk akademiasını, medyasını, STK’larını ve holdinglerini iyice Kemalperver hatta Kemalperest hale getirdi. Mutsuz ve çıkmaz, melankolik ve demode bir aşk!   Ragıp Duran   Siyasal İslam’ın yani Erdoğan rejiminin bu yıl Cumhuriyet’in ilanının 100. yılını kutlama etkinliklerini, Filistin yası bahanesiyle iptal etmesi hakiki, sahte, konjonktürel ve yapısal Kemalistleri, bu arada toplumun önemli bir kesimini fena halde kızdırdı. Rejim, 100. yıl için zaten kasıtlı olarak hiçbir hazırlık yapmamıştı, İsrail’in Gazze saldırısı olası etkinlik ve törenleri iptal etmek için iyi bir bahane olarak kullanıldı. Ne var ki, sözümona muhaliflerin, iktidarın bu hamlesine karşı çıkarken öne sürdükleri gerekçelerd